Milosevic hoort in Den Haag thuis

Deze vernietigende karakterschets van de huidige Joegoslavische president, Slobodan Milosevic, is afkomstig van Amerika's eerste man in Belgrado gedurende de jaren 1989-1992, Warren Zimmermann.

In het zojuist verschenen juninummer van The New York Review of Books verbaast Zimmermann zich allerminst over Milosevic' streven naar een 'etnisch zuiver' Kosovo. Onder een kop die sterk herinnert aan Hitlers satanische ”Endlösung der Judenfrage” (”Definitieve oplossing van het Joodse vraagstuk) –”Milosevic's Final Solution”–, duidt de tegenwoordige hoogleraar in de internationale diplomatie (Columbia University) de denkbeelden van de beklaagde in spe van het Haagse oorlogstribunaal.

„Hij had de neiging mensen als pionnen rond te schuiven op een politiek schaakbord. Kandidaten voor zijn controle- en manipulatietechnieken. Het gebruik van geweld om Kosovo van zijn hele Albanese bevolking te ontdoen, zou zo'n man niet voor een moreel dilemma plaatsen.”

Zoals gezegd, verwondert Zimmerman zich niet over Milosevic' meedogenloze beleid jegens de Kosovaren. Daarvoor draagt hij diverse argumenten aan. Handelt het Joegoslavische staatshoofd dan zo ongewoon in deze dagen? Nee toch! Zie zijn optreden in Bosnië-Herzegovina in de eerste helft van dit decennium. In nauwe samenwerking met zijn toenmalige partner, de Bosnisch-Servische leider Radovan Karadzic, schiep hij een gigantisch vluchtelingenprobleem. Let wel, het eerste doel van beider oorlogspolitiek. Níét de consequentie dus van deze strategie.

Dodelijke dreiging
In Kosovo tilde Milosevic dit „principe” naar een „nieuw en afgrijselijker niveau”, oordeelt de oud-ambassadeur. „Milosevic' karakter en loopbaan tonen een man die zich nooit heeft laten afschrikken door de gevolgen van zijn optreden tegen menselijke wezens.”

In Milosevic' ideale beeld van Kosovo was en is voor de Albanezen geen plaats. Die constatering van Zimmermann spoort treurig genoeg volkomen met de realiteit van vandaag. In 1990 sprak de laatste de Servische machtspoliticus daarop rechtstreeks aan. Meteen al bij het eerste treffen. „Ik vroeg hem naar zijn strategie om de steun van de Albanezen te winnen. Die vraag leek hem te overrompelen. Hij bleef het antwoord schuldig.”

Bij latere gelegenheden drong Zimmermann er bij Milosevic op aan contact te zoeken met de gematigde leider van de Albanese Kosovaren, Ibrahim Rugova. Met tegenzin had Rugova zich daartoe bereid verklaard.

„Milosevic weigerde. Voor hem was de woordvoerder van 2 miljoen nominale burgers van Servië gewoon een nul. Tien jaar lang toonde Milosevic geen interesse voor samenwerking met Rugova. Tot vorige maand, toen had hij de Albanees in zijn macht, dat wil zeggen stond die onder huisarrest. Op dat ogenblik kon hij hem gebruiken in een poging verdeeldheid binnen de NAVO te zaaien.”

Vanwaar eigenlijk die extreme vijandigheid en agressiviteit bij Milosevic tegenover de Albanezen? Zimmermann haalt daarvoor een Sloveens politicus aan: „Hij sloot een Faustisch pact met de duivel over Kosovo. En nu kan hij daar niet meer vanaf. Hij kan zelfs geen kleine concessie doen of hij verliest de nationalistische steun die hem aan de macht bracht.”

Het passieve verzet van de Rugova en de Democratische Liga van Kosova (LDK) daagde het regime-Milosevic in wezen niet echt uit. Werkelijk gevaar dreigde er in zijn ogen wel degelijk met de opkomst van het Bevrijdingsleger van Kosova (UCK) in 1998, analyseert de ex-diplomaat.

„In de visie van Kosovo's nieuwe guerrilla's had Rugova gefaald in het verkrijgen van ook maar enige concessies van Milosevic. Hij zou nu een stap opzij moeten doen voor een militantere aanpak. Milosevic onderkende onmiddellijk het gevaar van de uitdaging van het UCK. Voor de eerste keer dreigde hij heel Kosovo te verliezen. Het was op dit punt, naar mijn mening, dat de Servische leider tot de strategie besloot die tot de huidige oorlog in Kosovo leidde.

Hij beschouwde het UCK als een dodelijke dreiging. Met Rugovo's non-coöperatie kon hij nog leven, niet daarentegen met de gewapende krachtmeting met het UCK. Rugova had de Albanezen onzichtbaar gemaakt voor de Serviërs. Het UCK was echter al te zichtbaar. Milosevic moest het vernietigen.”

Niet de NAVO
Die vernietiging hield voor Milosevic tegelijk de liquidatie in van het elementaire segment van de Albanese bevolking in Kosovo dat het UCK steunde en beschermde. Zie de massamoord op Albanezen in het dorp Racak van januari dit jaar, argumenteert Zimmermann.

Toch moest Milosevic weten dat zelfs zo'n massaal „eliminatieprogramma” geen 'oplossing' voor Kosovo bood. Per slot van rekening was het UCK het resultaat van zijn eigen brute onderdrukkingsbeleid op het legendarische Merelveld (Kosovo polje) sinds 1989. Een keer zou hij de rekening voor die minachting en vijandigheid gepresenteerd krijgen.

En over een verlichting van zijn schrikbewind piekerde hij niet, veronderstelt Zimmermann. Nieuwe Albanese guerrillastrijders zouden zonder meer de plaatsen innemen van hen die door de Servische politie en het Joegoslavische leger waren gedood. „Dit dilemma suggereerde een beslissende, een definitieve oplossing aan Milosevic. Hij zou niet alleen de hoofden van de hydra (een mythisch veelkoppig beest, red.) afslaan. Nee, hij zou het beest helemaal vernietigen.”

Lukte het hem, Milosevic, niet Kosovo opnieuw te bevolken met Serviërs, dan zou hij de vroegere autonome provincie ontvolken, en wel van haar Albanese meerderheid, luidt Zimmermanns interpretatie van de gewelddadige ”etnische zuiveringsgolven” van de afgelopen maanden.

Voor de Amerikaanse waarnemer staat derhalve als een paal boven water dat níét de bombardementen van de NAVO ten grondslag liggen aan „Milosevic' definitieve oplossing voor Kosovo.” Dit immens barbaarse Servische strijdplan was „al weken en waarschijnlijk maanden van tevoren” zorgvuldig voorbereid. „De bommencampagne van de NAVO versnelde ongetwijfeld de uitvoering van Milosevic' verdrijvingsstrategie. Beschamend genoeg belette geen rampenplan van de NAVO deze implementatie.”

Voor Zimmermann staat evengoed vast dat Milosevic direct of indirect verantwoordelijk is voor alle vier Balkanoorlogen in dit decennium. „Zijn misdadigheid treedt echter duidelijker aan de dag in Kosovo dan in de vorige oorlogen in Slovenië, Kroatië en Bosnië. In die vroegere oorlogen maskeerde hij zijn rol angstvallig. In deze oorlog fungeert hij als de opperbevelhebber, schuldig aan elke oorlogsmisdaad begaan door zijn leger, politie en paramilitairen.

Schuldig is Milosevic bovenal aan de enorme oorlogsmisdaad van het verdrijven van een complete etnische groepering. Het internationaal oorlogstribunaal zal zijn reputatie bezoedelen indien het hem niet aanklaagt.” En daar ziet vandaag inderdaad naar uit.