Grieken op zoek naar de juiste houding

Geheel in het zwart gehuld dirigeert een bejaarde leider de Grieken. Op de maat van de muziek zwaait de menigte met vlaggen. Het zijn de Griekse, de Joegoslavische en de orthodoxe banieren; de Koerdische zijn getooid met portretten van Öcalan. En ook met de rode vlag met hamer en sikkel valt te bespeuren, die je eerder in een museum zou verwachten. De protestzanger Mikis Theodorakis op het Syntagma-plein in Athene laat zich prominent horen. Jongeren houden het vlammetje van hun aanstekers hoog in de lucht. Zij waren nog niet geboren toen de nu bejaarde zanger in ballingschap zijn liederen tegen het kolonelsregime schreef. „Amerikanen - volkenmoordenaars” brullen zijn volgelingen en scanderen anti-Amerikaanse leuzen van de jaren zeventig, „U-SA-SS.”

„Dit is de dood van de mensenrechten, we gaan de nieuwe Middeleeuwen binnen. De verbrande aarde van Joegoslavië is het bewijs! Dat zullen zij, de Amerikanen, bij alle landen doen die proberen hen te weerstaan. Er een woestenij van zand en bloed van maken. Wij stellen ons op achter het slachtoffer, aan de zijde van de Serviërs”, roept Theodorakis.

Afkeer van Amerika
In de meeste NAVO-landen staat de bevolking achter de luchtaanvallen op Joegoslavië. In Griekenland is dat anders. De Griekse bevolking ziet de Serviërs als slachtoffer van een agressieve grootmacht. Waarom heeft een meerderheid van de Hellenen een beter beeld van Milosevic dan van Clinton? „De NAVO ondertekende in Washington, waar het 50-jarige bestaan van de alliantie werd gevierd, het doodvonnis van de mensenrechten” aldus het tijdschrift Eleftheorotypia. „Zij wil politieagent, rechter en beul in de nieuwe wereldorde zijn.”

Er zijn andere geluiden in de Griekse media te horen, maar er zijn weinig Grieken die daarnaar willen luisteren. Wat niet in het Griekse beeld van de NAVO past, daar zwijgt men in Griekenland over. Een Griekse journalist maakte een reportage over Servische troepen die woningen in brand schoten en vervolgens de NAVO beschuldigden. Een journalistiek meesterwerk, maar het werd niet openbaar gemaakt.

Goede Griekse journalisten stellen deze selectieve blindheid aan de kaak. Maar zij kunnen de miserabele berichtgeving van de laatste jaren niet meer goedmaken. Van Srebrenica, een synoniem voor de Servische oorlogsmisdaden, heeft niemand in Griekenland gehoord. En op de televisie noemt de Atheense aartsbisschop Christodoulos westerse politici „werktuigen van het kwaad.”

Anderzijds hebben de Grieken weinig op met de Joegoslaven. De twee landen zijn orthodox en tegen het NAVO-optreden. Maar daarmee houdt de overeenkomst zo ongeveer op. „Als we vroeger door Joegoslavië naar Europa reisden waren we ook altijd bang voor een incident”, zeggen veel Grieken. En een afgevaardigde van het parlement die anoniem wil blijven vertelt: „Nog niet zo heel lang geleden wilden de Joegoslaven Thessaloniki innemen en de Griekse Macedoniërs verdrijven.”

Doorslaggevend voor de houding van de Grieken is niet de sympathie voor Joegoslavië, maar de afkeer van Amerika. De luchtaanvallen op Joegoslavië hebben de sluimerende anti-Amerika-gevoelens van de Grieken weer nieuw leven ingeblazen. De Grieken beschuldigen Amerika ervan Turkije te hebben gesteund toen Ankara Noord-Cyprus innam. Waarom zijn de VN-resoluties tegen Turkse represailles op Cyprus niet militair doorgezet?

Premier
Achter deze vragen zit ook angst. „Gisteren Cyprus, vandaag Joegoslavië en morgen wij”, zo redeneren veel Grieken. Ze zien de NAVO niet langer als een beschermende alliantie, maar meer als een mogelijke vreemde interventiemacht. Populistische linkse partijen doen hun uiterste best deze gevoelsopwelling te stimuleren. Maar ook bij de traditionele partijen zwelt de kritiek op de NAVO aan.

Met de parlementsverkiezingen in zicht probeert iedereen zoveel mogelijk stemmen te winnen door op de anti-NAVO-sentimenten in te spelen. Oppositieleider Kostas Karamanlis spreekt over de foute oorlog op foute gronden. Zijn partijcollega Dora Bakojannis beschuldigt de NAVO van verkeerd handelen. „Het verdrijven van mensen stop je niet met bombardementen. We helpen de Albanezen in Kosovo niet door bruggen in Servië te vernietigen. Hoe moet de regio gestabiliseerd worden als Joegoslavië in puin ligt?”

Minister-president Kostas Simitis moet voor eenheid zorgen tussen twee dingen die onverenigbaar zijn: de anti-Amerikaanse stemming in zijn land en het lidmaatschap van de NAVO. Dat maakt het premierschap tot een ingewikkelde en moeilijke taak.

De premier probeert zijn volk duidelijk te maken dat het lidmaatschap van de NAVO rechten en plichten met zich meebrengt. Natuurlijk is het lidmaatschap wel gemeend, maar Griekenland doet niet mee aan de luchtaanvallen. En mocht het zover komen dat er grondtroepen worden ingezet, dan zullen daar geen Griekse soldaten aan deelnemen.

De Grieken houden niet van Simitis maar ze hebben wel respect voor hem. De populariteit van de voormalige professor in de rechtsgeleerdheid is sinds het begin van de luchtaanvallen aanmerkelijk gegroeid. Zijn Kosovo-politiek heeft onder de bevolking voldoende draagvlak. Een Atheense journalist schrijft over deze tegenstelling: „Op deze manier kan de bevolking zich zonder gevolgen ergeren en opwinden, maar de premier houdt het hoofd koel.”

Wegwijzers
Onverstoorbaar stuwt Simitis Griekenland voort. In 2001 wil hij dat het land in het Europees monetair systeem wordt opgenomen. Hiervoor heeft hij zijn land rigoureus op dieet gesteld, met als resultaat dat de torenhoge inflatie wordt weggewerkt en de staatsschuld een neerwaartse lijn vertoont. De beurzen juichen en de Grieken kreunen, maar zij volgen wel.

En toen kwam de Balkan-oorlog. De goede stemming van de Grieken smolt als sneeuw voor de zon. De beurzen gingen onderuit. Vooral het noorden van Griekenland is zwaar getroffen.

De Grieken vrezen voor een grote recessie als de oorlog nog lang gaat duren. Het toerisme heeft zwaar te lijden gehad en de export naar de Balkan ligt op zijn achterste. De Griekse afdeling van Coca-Cola mist de miljoenen Joegoslavische kelen. De dorst van de anti-NAVO-demonstranten helpt dan nog maar heel weinig.

Ondanks de trouw van de premier aan de NAVO is Griekenland geen makkelijk NAVO-lid. Het biedt onderdak aan honderden voertuigen van allerlei NAVO-landen. Van harte gaat dit echter niet. Vaak vliegen er stenen door de lucht. Of er staat voor de zoveelste maal een auto in de weg.

Terwijl omstanders goedkeurend toekijken parkeert een lerares demonstratief haar auto voor een uitrit van het haventerrein dat de NAVO gebruikt als opslagplaats. Nog effectiever werken de zogenaamde vredescomités. Op de weg naar Skopje hebben zij de wegwijzers verplaatst, zodat een konvooi van vijftig wagens niet in Macedonië, maar op de groentemarkt van Thessaloniki aankwam. Dit tot groot plezier van de plaatselijke bevolking.