Kosovo-crisis wakkert op de
valreep Zweedse strijdlust aan

Nog belangrijker is zo mogelijk dat de sociaal-democraten vorig jaar, om aan de macht te blijven, de nodige concessies hebben moeten doen aan de linkerzijde van de volksvertegenwoordiging. De opperbevelhebber van de strijdkrachten kreeg de opdracht de beoogde bezuiniging te vertalen in concrete conceptmaatregelen, die nu op tafel liggen.

En dat was dan toch even schrikken voor de Zweden, gewend als ze zijn aan een leger dat zich in principe alleen staande moet kunnen houden tegen agressie, zonder hulp van de NAVO. De dienstplicht wordt echter ondanks alles niet afgeschaft en voor de defensieaanhangers komt de Kosovo-crisis bovendien –bizar genoeg– als het ware net op tijd.

Boekdelen
De cijfers spreken boekdelen. Bij de landmacht bijvoorbeeld wordt het aantal brigades in de periode tot 2004 teruggedrongen van dertien naar twee tot vier. De marine moet van 24 oorlogsschepen nu terug naar twaalf eenheden, het aantal onderzeeërs gaat van negen naar vijf. De luchtmacht komt er daarentegen nog redelijk vanaf, zij het dat het aantal gevechtsvliegtuigen met 65 wordt verminderd tot 204. De nieuwe JAS-straaljager van de eigen, wereldwijd gerenommeerde wapenindustrie, een Zweedse prestigeproject, blijft daarmee overeind, terwijl de voorganger –de befaamde, maar inmiddels hoogbejaarde Saab Viggen– definitief naar de schroothoop kan. Hoewel de dienstplicht wordt gehandhaafd, wordt het benodigde aantal dienstplichtigen een stuk kleiner.

Zweden is niet het enige westerse land dat het wat kalmer aan wil doen met de uitgaven voor Defensie. In tegenstelling tot de qua bevolkingsaantal ongeveer vergelijkbare landen Denemarken, Nederland en Noorwegen, gelden voor Zweden echter een paar aparte complicaties. Het land is nog steeds formeel neutraal en heeft een verhoudingsgewijs enorm grondgebied. In de jaren '39-'46 leidde dat onder de dreiging van eerst het Derde Rijk en vervolgens de Sovjet-Unie tot de opbouw van een relatief al even gigantische strijdmacht met 700.000 man personeel, negenhonderd gevechtsvliegtuigen en zeventig oorlogsschepen.

De NAVO keek goedkeurend toe, in de wetenschap dat deze semi-bondgenoot zich in eerste instantie alleen zou weten te redden bij een aanval vanuit het Oosten. De mogelijkheid van een dergelijke aanval wordt momenteel niet meer reëel geacht, maar wel knaagt de twijfel, ook al speelde de laatste oorlog op Zweeds grondgebied zich af in 1809.

Tegenstander was Rusland, dat een eclatante zege boekte, maar het is duidelijk allemaal te lang geleden om buiten de geschiedenisles nog veel interesse te wekken. De recente ontwikkelingen in Kosovo hebben de twijfels omtrent de duurzaamheid van de vrede inmiddels snel aangewakkerd.

Besnoeiingsconcept
De Zweedse minister van Defensie, Björn von Sydow, had het besnoeiingsconcept dan ook nog maar net in ontvangst genomen of hij haastte zich al voor iedere hem voorgehouden microfoon mee te delen dat er nog niets vastligt. „Ik ga een speciale analysecommissie instellen met een brede politieke samenstelling”, zo nam hij de bezorgde critici de wind uit de zeilen.

Een paar weken voor de eerste luchtaanval in Kosovo waren de geluiden vanuit het kabinet nog van een heel andere aard. Toen stond de voorgenomen bezuiniging bij voorbaat vast. Als zich al crises mochten voordoen in Europa was de NAVO (zonder Zweden wel te verstaan) de aangewezen instantie om die op te lossen. „De Euro-Atlantische samenwerking moet verder worden uitgebouwd en het is belangrijk dat Rusland daaraan deelneemt”, heette het.

Wordt de voorgenomen besnoeiing daarom al ingeslikt voordat er ook maar een begin mee is gemaakt? Dat is ook weer wat te kras uitgedrukt. Niet voor niets maakte opperbevelhebber Owe Wiktorin bij de presentatie de aanwezigen erop attent dat het ook gaat om een modernisering van de strijdkrachten in de richting van internationaal inzetbare mobiele eenheden met de best mogelijke uitrusting. Of dat met de zojuist opgedane ervaringen van de Kosovo-crisis ook zonder meer goedkoper gaat worden, daarover willen ze in Zweden kennelijk nu nog eens goed gaan nadenken.