Westen in het 'krijt' bij Roemenië

De berichtgeving over het ontplofte Balkankruitvat Kosovo van Adevarul is overigens typerend voor de huidige stemming in Roemenië, melden waarnemers ter plaatse. De publieke opinie is verdeeld. Zie bijvoorbeeld een peiling van de zender Pro-TV. Nog altijd is 60 procent van de ondervraagden voor toetreding tot de Europese Unie (EU) en ziet 52 procent Roemenië graag bínnen de NAVO, En toch keert de meerderheid van de Roemeense bevolking zich tegen de luchtacties van de NAVO versus het Milosevic-regime.

Uit een andere enquête blijkt dat slechts 24 procent van de Roemenen ervan overtuigd is dat het militaire optreden van het westerse bondgenootschap het Kosovo-vraagstuk zal helpen oplossen.

Vanwaar deze scepsis? Zij is veeleer van emotionele dan van rationele aard, bevroedt buitenlandredacteur Oliver Hoischen van de Frankfurter Allgemeine. Die Roemeense scepsis vloeit onder andere voort uit de heersende angst dat de oorlog om Kosovo zal overslaan op de buurstaten van Joegoslavië, dus ook op het eigen land.

„Nog altijd weten veel Roemenen nauwelijks iets af van de misdaden van het regime in Belgrado”, observeert Oliver Hoischen. „En zoals veel Oost-Duitsers hebben nogal wat Roemenen er grote moeite mee om na tientallen jaren van communistische propaganda plotseling aan de kant van de vroegere tegenstander te staan.”

Maskers af
Die opmerkelijke onwetendheid over de Kosovaarse verschrikkingen is stellig te wijten aan de uitgesproken pro-Servische opstelling van een deel van de Roemeense massamedia. Onder de kop ”Kleur bekennen van de massamedia: pro of tegen Servië?”, levert Sorin Alexandrescu in het zojuist verschenen Roemenië Bulletin daarop politiek commentaar.

De Amsterdamse hoogleraar –medio april is hij officieel gepresenteerd als persoonlijk adviseur voor cultuur en onderwijs van president Emil Constantinescu!– geeft eerst een aantal concrete voorbeelden van deze dubieuze stemmingmakerij. Zo noemt commentator Ion Cristoiu de westerse pers „de Pravda van de NAVO.” Dezelfde man legt ook eventjes een direct verband tussen de bombardementen op Servië en die van 55 jaar geleden, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, op Roemenië. Let wel, onder de (zeer lange) kop: ”Voor de VS is het platbombarderen van een hoofdstad op de Balkan geen unicum”.

Nog één citaatje uit het 'historiserende' betoog van Cristoiu: „Vertrokken, ironisch genoeg, van dezelfde vliegvelden in Italië, doden de Amerikaanse vliegtuigen Joegoslavische burgers, verwoesten kerkhoven –evenals 55 jaar geleden het kerkhof Sf. Vineri in Boekarest–, vernietigen ziekenhuizen en woonbuurten.”

Weerwoord van zijn volksgenoot Alexandrescu: „Dat het een pertinente leugen is dat de NAVO kerkhoven, ziekenhuizen en woonbuurten –let op het meervoud van deze woorden– vernietigt, laat de journalist blijkbaar geheel koud.”

Zeker, objectievere of zelfs pro-westerse geluiden ontbreken geenszins in de Roemeense media. Voeg deze stellingnames samen met de heldere openbare verklaringen van president en parlement en zij „laten zien dat de institutionele krachten van Roemenië, maar ook het politiek meest verantwoordelijke deel van de publieke opinie, resoluut achter de NAVO-opties staan”, concludeert Alexandrescu.

Toch wenst hij de pro-Servische verklaringen in zijn vaderland niet te negeren. „De grote vraag is of pro-Servisch pro-Milosevic betekent. Soms wel, soms niet. Voor veel Roemenen, denk ik, betekent de pro-Servische houding niets anders dan een algemeen orthodoxe solidariteit, in het bijzonder versterkt door het feit dat de NAVO helaas haar bombardementen voortzette tijdens de (orthodoxe) paasdagen.”

Belangrijker is echter Alexandrescu's duiding van het politieke gedrag van „burgers en journalisten” zoals Cristoiu. Hij interpreteert dat als „politiek kleur bekennen”: „Journalisten die tot nu toe kritisch democratisch leken te zijn, lieten nu het masker ineens zakken en handelden als gewone anti-westerse activisten.”

Hongaarse minderheid
De laatsten, zeg de al dan niet verhulde „nationaal-communisten”, kunnen trouwens op nog een ander pijnpunt bij veel Roemenen teruggrijpen. De eisen van de Kosovaarse Albanezen van een eigen staat roepen bij tal van Roemenen diepgewortelde ressentimenten tegen de eigen Hongaarse minderheid op.

Roemenië telt ongeveer 1,6 miljoen Hongaren, circa 7 procent op een totale bevolking van bijna 23 miljoen. De meesten van hen wonen in Zevenburgen. Dat grenst aan Hongarije en viel pas na de Eerste Wereldoorlog bij het Verdrag van Trianon aan Roemenië toe.

Ultranationalistische krachten zoals de extreem rechtse Partij van Groot-Roemenië betrekken het drama-Kosovo gretig op de binnenlandse situatie. Zij stoken de bevolking op. Oliver Hoischen tekent uit sommige slecht geïnformeerde en kwaadwillige Roemeense monden de vraag op: „Wat zou het zijn wanneer de NAVO op een dag, precies zoals nu in Kosovo, ook dit gebied bombardeert, de huizen van Roemenen in as legt en de Magyaren over de grens naar Hongarije worden verdreven?” Een wel heel suggestieve, bedenkelijke vraagstelling...

Tussen haakjes: de positie van de Hongaren in Roemenië valt sowieso al niet te vergelijken met die van de Albanezen in Servië. In slechts twee regio's, te weten Harghita en Covasna, zijn de Magyaren in de meerderheid. Crucialer is evenwel dat zij „uitgebreide rechten” (Hoischen) bezitten. Het Westen acht die letterlijk voorbeeldig. Ter navolging voor de gehele Balkan die zo rijk is aan etnische minderheden, valt de Amerikaanse president Clinton bij.

Een sterk argument in dezen is de deelname van de UDMR (Democratische Unie van de Hongaren uit Roemenië) aan de coalitieregering van premier Radu Vasile. Natuurlijk zijn lang niet alle politieke vertegenwoordigers van de Hongaarse minderheid tevreden met de status-quo. Zij streven naar meer zelfbeschikking. Desalniettemin kan de meerderheid van hen zich tamelijk in de huidige toestand vinden.

Zij zullen zich in elk geval wel hoeden om, gelet op de gespannen situatie van het moment, olie op het Roemeense nationalistische vuur te gieten, oordeelt Oliver Hoischen. „Uit de spoedig aanbrekende partijdag zouden de gematigden binnen de UDMR wel eens sterker te voorschijn kunnen komen.”

Van meet af aan hebben de hervormingsgezinde leiders van Roemenië geen twijfel laten bestaan over 's land positie in het Kosovo-conflict: loyale steun aan de NAVO. Vandaar ook de openstelling van het Roemeense luchtruim voor de operaties van het Atlantische bondgenootschap. Daarbij kan het Westen niet achterblijven. Voor Boekarest wenkt derhalve het dubbele perspectief van toetreding tot NAVO en EU.

Hoge verwachtingen koestert de bevolking vooral van een eventueel Marshallplan voor de Balkan. Volgend jaar mag zij via de stembus beslissen over de voortzetting van de regeringskoers van vandaag. De hervormers in Boekarest rekenen, kortom, op het Westen. En zij zijn niet de enigen op de grosso modo zo desolate Balkan. Mogelijk dé (kostbare) test van de westerse morele principes in de 21e eeuw.