Kosovo verdeelt Oost-Europa

In de kolommen van Respekt tekent Martin Fendrych aan: „We waren net 9 dagen lid van de NAVO toen het bondgenootschap de 'Lenin van Belgrado' vanuit de lucht begon te bombarderen. Van al onze leidende politici steunde alleen Vaclav Havel de NAVO-actie ondubbelzinnig. Premier Zeman klaagde daarentegen dat deze greep naar de wapens slechts de positie van Milosevic zou versterken. En de voorzitter van het parlement, Vaclav Klaus, verkondigde in het openbaar tegen de aanvallen te zijn.”

Zulke ronduit negatieve stellingnames van toppolitici uit een pas toegetreden NAVO-lidstaat noopten Vaclav Havel als Tsjechisch staatshoofd tegengas te geven. Vandaar zijn waarschuwing tegen het scheppen van een „isolationistische en op de lange duur gevaarlijke stemming.”

Chef-redacteur Fendrych beschouwt het aanschuiven van Tsjechië bij de Atlantische alliantie als een „historische cesuur.” De betekenis van die stap begint pas langzaam „tot ons Tsjechen” door te dringen. Niemand in Washington of Brussel zou op de gedachte zijn gekomen Tsjechië op te nemen in de NAVO indien Tsjechische politici zich in een eerder stadium zo defaitistisch hadden uitgelaten over het westerse militaire bondgenootschap.

„Samen met Rusland waren wij dan min of meer de enige landen in Europa geweest die aan Milosevic' kant hadden gestaan”, hekelt Fendrych het nationale gebrek aan politieke standvastigheid.

Het linkse dagblad Pravo laat intussen niets heel van de Tsjechische voorstanders van de NAVO-operatie Allied Force op de Balkan. Vooral president Havel moet het daarbij ontgelden. Historicus Jan Pelikan aarzelt niet de houding van het staatshoofd in de Kosovo-kwestie als simpelweg „amateuristisch” te diskwalificeren.

De Praagse rechtsgeleerde Vaclav Pavlicek neemt op zijn beurt het Tsjechische Helsinki Comité onder vuur. Enerzijds zet dit comité zich in voor de mensenrechten in het voormalige Joegoslavië, anderzijds echter ondersteunt het een oorlog die op gespannen voet staat met het internationale recht.

Eenmaal op dreef, verwijt Pavlicek zijn landgenoten oude vrienden in de steek te hebben gelaten: „Ook zouden wij nooit hebben mogen vergeten dat het Joegoslavië was dat Tsjechoslowakije in zijn moeilijkste tijden te hulp is geschoten, namelijk in de jaren 1938, 1939 en 1968.”

Dubbele loyaliteiten
Zo'n instrumentalisering van de geschiedenis –de interpretatie is van analist en mediagids Joseph Croitoru– bracht de gerenommeerde Tsjechische politicoloog Bohumil Dolezal in het geweer. In de krant Lidove noviny stelt hij de huichelachtigheid van de Servische propaganda aan de kaak. Die stelt eventjes de luchtaanvallen van de NAVO gelijk met „Hitlers Luftwaffe”. En passant bedrijven de Serviërs „politieke genocide” op de Albanese Kosovaren exact in de „geest van Hitler.”

Dolezal maakt zich zorgen over de attitude van 's lands opinieleiders tegenover de oorlog in Kosovo: „De interventie van de NAVO geeft terecht aanleiding tot grote twijfels. Overigens beelden veel Tsjechische publicisten zich in voor een goede zaak te strijden door zich thans van Europese waarden te distantiëren, normen die zij menen te moeten associëren met de NAVO-bombardementen. Eens te meer zijn wij getuigen van de opkomst van een tendentieuze journalistiek naar Russische snit. De russificering waaraan Tsjechië 45 jaar lang onderworpen was, heeft blijkbaar haar sporen nagelaten.”

De Roemenen hebben een identieke historische ervaring achter de rug. Maar anders dan de Tsjechen bivakkeren zij nog in de wachtkamer van de NAVO. Derhalve hoeven zij zich het hoofd niet te breken over „dubbele loyaliteiten” (Croitoru). Met uitzondering natuurlijk van de westers georiënteerde elite die Roemenië dolgraag toe ziet treden tot de NAVO.

Eén persoon uit haar midden, Alexandru Lazescu, haakt in het tijdschrift ”22” in op een venijnige sneer van ex-president Iliescu in de richting van de NAVO. Volgens de oud-communist respectievelijk tegenwoordige sociaal-democraat hoeft Roemenië zich helemaal niet zo krampachtig achter de offensieven van de NAVO te scharen, want Brussel piekert er toch niet over Boekarest voor de overstap naar zijn gelederen uit te nodigen. Welnu, de in politieke intriges zo bedreven en altijd achter de coulissen opportunistisch opererende Iliescu negeert zonder scrupules de menselijke tragedie in Kosovo.

Met een verwijzing naar de recente mijnwerkersonlusten, de zogenoemde mineriaden, constateert Lazescu in de media van zijn vaderland vandaag de dag een „antiwesterse mineriade.” Mikpunt is de NAVO. Doel is het smeden van weer hechtere banden tussen Roemenië en Rusland.

Niet voor niets pogen de Russen al enige tijd hun invloed te vergroten in de regio. Naar verluidt zou de Russische geheime dienst zelfs mede de hand hebben gehad in de jongste mars van de losgeslagen kompels naar Boekarest.

Dat Moskou momenteel de zijde kiest van Servië en nu ook naar Roemenië knipoogt en dat de oorlog in Kosovo deze geopolitieke calculatie van de Russen alles bij elkaar nog brisanter maakt, heeft voor Lazescu evenzeer een positieve kant! Golden in het Westen tot voor kort met name Oekraïne en Polen als bolwerken tegen een mogelijke Russische expansie, nu zal Washington zich zeker beter bewust worden van de bijzondere positie van Roemenië op de Balkan, gelet op de intensivering van de Russisch-Servische betrekkingen.

Wie weet zullen de VS daarom Roemenië eindelijk in de NAVO opnemen. Het zou anders wel eens te laat kunnen zijn... De jubileumtop van de NAVO (50 jaar!) zette evenwel een stevige domper op dergelijke te hoog gespannen Roemeense verwachtingen.

Krokodillentranen
Ook in Slowakije heeft de strijd rond en in Kosovo bij de pro-westerse regerende elite nieuwe hoop op nationale aansluiting bij de NAVO gewekt. Het Slowaakse kabinet kampt anders dan het Roemeense niet met ”mineriaden”, maar met een zich al luidruchtiger werende panslavische oppositie.

In de Pravda, een krant met een hoge oplage, ontmaskert Mikulas Sliacky de hypocrisie van de „zogenaamde slavofielen.” Vandaag vergieten precies dezelfden tranen die in de voorgaande oorlog in ex-Joegoslavië, toen de Serviërs hun eigen Slavische broeders bombardeerden, zich met belangrijker dingen bezighielden. Bijvoorbeeld met couponbrochures, dat wil zeggen met de vaak dubieuze privatisering van de vroegere staatsbedrijven in Slowakije.

Exact dezelfde huilebalken zijn de treurige wederwaardigheden van de Slowaakse minderheid in Slavonië (Zuidoost-Kroatië) evengoed vergeten. Onder de dreigementen van paramilitaire eenheden uit Belgrado moesten Slowaken hun ”Heimat” verlaten.

„Weliswaar moeten we zowel de tranen als de broeders respecteren”, oordeelt Sliacky, „maar jullie tranen, geachte 'slavofiele' parlementariërs en intellectuelen, zijn nu eenmaal slechts krokodillentranen.”

Evenals de Tsjech Dolezal oefent de Slowaakse columnist Stefan Hrib ferme kritiek op de eigen media inzake hun berichtgeving over Kosovo. In het tijdschrift Domino forum constateert hij het ontbreken van enige objectiviteit zoals die in het Westen gangbaar is.

Hrib spaart ook de kerkelijke kringen in Slowakije niet: „Terwijl de zogenoemde consumptiechristenen van het Westen de Albanese moslims daadwerkelijk helpen en Milosevic veroordelen, discussiëren de christenen in Slowakije over 'heidenen', het Slavische volk, broederschap, bloed, historische rechten en niet in de laatste plaats over het christendom in het algemeen. Hoe men zich tegenover hen die bij deze crisis ten grave worden gedragen, dient op te stellen...? Deze vraag blijft door de Slowaken onbeantwoord. En wel dáárom ook is Slowakije nog altijd geen lid van de NAVO.”