Geld en goed

Onder luid getoeter vertrokken ze woensdagavond vanuit Geldermalsen. Vijftien vrachtwagens volgepakt met hulpgoederen van de Stichting Motherhood gingen op weg naar Albanië om de vluchtelingen uit Kosovo te helpen. Brood, verse groenten en fruit, zo'n 85.000 kinderpakketten, snoep en medicijnen behoren tot de lading.

Het konvooi was het eerste uit een serie van drie. Via Oostenrijk en Slovenië, waar de boot wordt genomen, gaan de goederen naar de noodgebieden. Gisteren vertrok een nieuwe groep van 25 vrachtwagens. Nog eens dertig trucks zullen ook de reis aanvaarden. ”Knuffels voor Kosovo” is een van de vele initiatieven die deze week werden genomen om de vluchtelingen elders in Europa te helpen. Huisvrouwen, schoolkinderen, stakende ambtenaren, bioscoopeigenaren; iedereen draagt een steentje bij.

Sommigen steken direct de handen uit de mouwen. Zoals de man uit Ridderkerk die de beelden van de hongerende massa's vluchtelingen niet langer kon aanzien. Hij belde een bevriende bakker en regelde 5000 broden. De Ridderkerker reed zelf de truck met broden naar Italië, waar hij deze week aankwam. De boot naar de overkant van de Adriatische Zee zat vol. „Maar ik heb brood bij me”, riep de man. Via de radio was het tot in Nederland te horen.

Uurloon
Tandarts P. A. van den Broek uit Katwijk hield een kettingtelefoonactie onder collega-tandartsen. „In Nederland zijn circa 7000 tandartsen. Als die allemaal 50 gulden storten, levert dat 350.000 gulden op”, redeneert hij. Van den Broek belde donderdagavond acht collega's op, vroeg hun vijf tientjes te storten en twee collega's te bellen met het verzoek hetzelfde te doen. „Ideetje voor huisartsen, fysiotherapeuten en makelaars”, vindt Van den Broek.

Podiumberoemdheden –van de schreeuwlelijk Youp van 't Hek tot dirigent Jaap van Zweden– treden belangeloos op. In Apeldoorn fietsten scholieren –na een collecte onder de toeschouwers– het kanaal in. In dezelfde stad werden vanmorgen zakjes sinaasappels huis aan huis verkocht. Ambtenaren van de stad Groningen leveren een uurloon in (gemiddeld 35 gulden). De gemeente, als werkgever, verdubbelde het bedrag.

Het land loopt warm voor de vluchtelingen uit Kosovo. Een groot deel van de acties loopt via de Samenwerkende Hulp Organisaties (SHO), bekend van giro 555. De SHO (onder andere Artsen zonder Grenzen, Memisa, Novib, Rode Kruis, TEAR fund en Terre des Hommes) bundelen al jaren de krachten bij grootschalige acties. Toen vorig jaar november de orkaan Mitch was uitgeraasd boven Midden- en Zuid-Amerika, kwamen de SHO in actie. Een tv-actie leverde 50 miljoen gulden op. Het kabinet stortte 2 miljoen in de SHO-kas.

Dorp
De SHO lieten eerder weten de vele particuliere initiatieven voor hulp aan de Kosovaren te begrijpen maar niet toe te juichen. „Door geld in te zamelen en dat via één organisatie door te sluizen, kunnen we veel efficiënter te werk gaan”, aldus een woordvoerder van de SHO. Hij verstrekt wat cijfers. Het inrichten van een vluchtelingendorp voor 10.000 mensen kost 5 miljoen gulden. Eten en drinken komt op een gulden of 8 per dag per persoon. Met honderdduizenden mensen op de vlucht is er heel wat geld nodig.

Alle goede bedoelingen van knuffels, dozen en conservenblikken ten spijt, de SHO zien liever geld. Goederen geven alleen maar gedoe. Met het inzamelen, controleren en transporteren gaat veel tijd heen. „We kunnen ons voorstellen dat het mensen goed doet om een doos in te pakken, maar het gaat erom wat goed is voor de mensen daar.”

Bij de stichting Dorkas Hulp Nederland in Andijk is men het daar niet mee eens. Al jaren zamelt Dorkas geld en goed in. Deze dagen kunnen burgers kleding en dekens afleveren in een van de 250 depots verspreid over het land. „Het loopt werkelijk storm”, meldt Dorkas-directeur A. van Geffen. „De goederenstroom is onvoorstelbaar. In al die 7 jaar dat ik bij Dorkas werk heb ik het zo nog niet meegemaakt.” Van Geffen stimuleert de zelfwerkzaamheid. „Mensen die zelf kleding uitzoeken en voedsel kopen, verdiepen zich in de problemen van vluchtelingen. Veel meer dan zij die een cheque uitschrijven. Dat is ook nodig, maar een stuk betrokkenheid is toe te juichen.”

Aanstaande maandag vertrekken er weer enkele Dorkas-vrachtwagens richting Albanië. Het totaalaantal transporten komt daarmee op negentien. Van Geffen verwacht in de nabije weken zeker nog tien transporten te kunnen sturen. „Misschien komen we uiteindelijk wel op vijftig.” Het aanbod wordt voortdurend afgestemd op de vraag ter plekke. „Het is niet zo dat we ongecontroleerd sturen. Van de week kregen we van onze mensen in Albanië door dat kleding wel even voldoende was. Voedsel en hygiënisch materiaal waren nodig. Dan gaat dat ernaartoe.”

Extra offer
Enkele christelijke hulporganisaties kondigden 1,5 week geleden aan gezamenlijk te zullen adverteren en de hulp op elkaar af te stemmen. Vervolgens bleef het stil. Advertenties van de afzonderlijke organisaties bleven in de kranten verschijnen. Sommige geldwervers schreven „met erg veel schroom” hun donateurs persoonlijk aan. „De verzoeken om financiële steun zijn zo vele dat er een weerstand kan groeien tegen dit soort brieven.” Toch, „we kunnen niet anders dan u te vragen om een extra offer.”

De gezamenlijkheid kwam wat moeizaam van de grond. Gisteren werd duidelijk dat het christelijke samenwerkingsfront inmiddels enkele haarscheurtjes vertoont. Was 1,5 week geleden nog sprake van vier organisaties die de handen ineen zouden slaan, gisteren waren er nog maar drie over: de stichtingen De Ondergrondse Kerk uit Gorinchem, Hulp Oost-Europa uit Barneveld en Kom Over En Help uit Nijkerk. Het trio brengt vandaag onder meer in deze krant een gezamenlijke advertentie. Hierin staat dat ze „de noodhulp aan de vluchtelingen uit Kosovo met elkaar afstemmen.” De organisaties blijven hun eigen fondswerving verzorgen.

Dorkas Hulp Nederland is afgehaakt. In haar kielzog ook het Internationaal Christelijk Steunfonds (ICS) en World Vision. Volgens Dorkas-directeur Van Geffen blijft zijn organisatie wel in contact met de andere drie. „We zorgen voor afstemming van de hulp ter plekke.”

Fiasco
Intussen kende de grote, landelijke tv-actie van donderdagavond (opbrengst: 42 miljoen gulden, misschien oplopend tot 80 of 90 miljoen) een schaduwkant, vindt de Stichting Nationaal Fonds Gehandicapten Sport. De jaarlijkse collecteweek lijkt door de goedgevigheid voor het enorme drama op de Balkan op een fiasco uit te lopen.

De Stichting Collecteplan stelt jaarlijks voor allerlei inzamelingsacties een rooster op. Elke organisatie krijgt een week toegewezen. Bij rampen, zoals nu in Kosovo, kan daarvan worden afgeweken en is er ruimte voor nieuwe activiteiten die andere kunnen overstemmen.

Directeur Van Maanen meldde zich bij het Centraal Bureau Fondsenwerving met de vraag of er ergens compensatie te halen valt voor de gemiste inkomsten. Zonder resultaat. Hij moet leven met de concurrentie van Kosovo. „Saillant detail is daarbij dat de gehandicaptensport in Nederland is voortgekomen is uit de bond voor oorlogsslachtoffers.”

Invloed
Na de actieweek van de Gehandicaptensport volgt volgende week de Hartstichting. Ook die organisatie beseft dat de hulpacties voor Kosovo invloed kunnen hebben op haar collecteweek. Maar de Hartstichting verwacht niet dat de schade zeer ernstig zal zijn. „Gelukkig zijn we niet alleen afhankelijk van de collecteweek. Dan zouden we nu ook wel met de handen in het haar zitten”, zegt een woordvoerder van de organisatie.

De Hartstichting besloot vorig jaar al het risico te spreiden. „Vroeger stuurden we onze 3,5 miljoen mailingbrieven in één keer rond. Dat doen we met ingang van dit jaar anders.” Normaal halen 80.000 vrijwilligers van de Hartstichting tijdens de actieweek zo'n 9 miljoen gulden op.