Scharping overlegt bewijs voor
misdaden Kosovo aan tribunaal

BONN/BRUSSEL – De Duitse minister van Defensie, Rudolf Scharping, wil omvangrijk bewijsmateriaal van Servische wreedheden tegen de Kosovaarse bevolking overleggen aan het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag.

Maandag zal de hoofdaanklaagster van het tribunaal, Louise Arbour, daartoe een bezoek brengen aan Bonn, zo heeft Scharping gisteren gezegd. Het zou gaan om Servische protocollen voor de ondervraging van etnische Albanezen en om opnames die zijn gemaakt door onbemande Duitse verkenningsvliegtuigjes boven Kosovo.

Volgens Scharping bevinden zo'n 200.000 tot 250.000 ontheemden zich momenteel in valleien in de omgeving van steden als Pristina en Pec, zonder dak boven hun hoofd. Tussen de 200 en 300 dorpen en gehuchten zijn systematisch verwoest, aldus Scharping, die zijn betoog met opnames van de Drohnen, de verkenningsvliegtuigjes, illustreerde.

Veel huizen zouden in brand zijn gestoken door de gasleiding open te draaien en een brandende kaars op de zolderverdieping te plaatsen. Op diezelfde manier werden ook in de oorlog in Bosnië systematisch huizen in de as gelegd. Volgens Scharping laten de eenheden huizen van Serviërs onberoerd. Het leger gebruikt moskeeën en woonhuizen als pantser tegen NAVO-luchtaanvallen en als opslagplaats voor munitie.

De bewindsman stelde dat het voor een normaal mens moeilijk te bevatten is aan welke gruweldaden Servische eenheden zich schuldig maken in Kosovo. Van een dode zwangere vrouw zou de ongeboren vrucht uit haar lichaam zijn gesneden. De foetus zou gegrild zijn en daarna weer teruggeplaatst in het lijk. Met afgehakte hoofden wordt gevoetbald door zwartgemaskerde Serviërs, aldus Scharping.

Aanklacht
Ondertussen lijkt het nog slechts een kwestie van tijd dat het tribunaal de Joegoslavische president Slobodan Milosevic aanklaagt wegens oorlogsmisdaden. Westerse leiders stellen meer en meer Milosevic zelf verantwoordelijk voor de gruwelijkheden waarover vluchtelingen verhalen: massamoorden, systematische verkrachtingen, het platbranden van dorpen.

Milosevic' felle nationalisme lijkt een belangrijke aanjager voor de etnische haat die sinds 1990 in verschillende delen van het voormalige Joegoslavië tot oorlog heeft geleid. Mensenrechtengroepen drongen er herhaaldelijk op aan dat Milosevic zou worden aangeklaagd door het oorlogstribunaal. Zij zien hem als het brein achter de wreedheden die in Bosnië en Kroatië werden gepleegd.

In het verleden waren de westerse landen, die Milosevic bleven beschouwen als sleutelfiguur voor stabiliteit in de licht ontvlambare Balkan, niet bereid eventueel bewijsmateriaal aan het tribunaal over te dragen. Nu de ooggetuigenverslagen over de wreedheden door Servische troepen onder Milosevic' uiteindelijke commando niet meer te tellen zijn, en nu de positie van Milosevic als „stabiele factor” op de Balkan niet meer houdbaar is, verandert die houding. Een bewijs daarvoor is de aankondiging van Scharping.

De altijd behoedzaam formulerende Louise Arbour zei eerder deze week tijdens een bezoek aan het NAVO-hoofdkwartier in Brussel dat het „niet onmogelijk” was dat er een aanklacht tegen Milosevic zou komen. Ze drong er bij westerse regeringen op aan met bewijsmateriaal te komen.

De Britse minister van Buitenlandse Zaken Robin Cook drong deze week aan op berechting van de leiders in Belgrado, die zich in zijn ogen moedwillig schuldig maken aan de bloedige etnische zuivering van Kosovo. Voordat Arbour tot het aanklagen van Milosevic overgaat, zullen er echter stevige bewijzen moeten zijn van oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid, genocide of schendingen van de Geneefse Conventie.

„Het duurt even voor er een sterke zaak ligt die in de rechtszaal overeind blijft”, zegt Lotte Leicht, directeur van de Brusselse vestiging van de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. „Het is heel belangrijk dat de zaak 'kogelvrij' is.”

Daarom zal het tribunaal bepaald geen haast hebben met het eventuele aanklagen van Milosevic voor misdaden die door zijn troepen in Kosovo zijn begaan. Daarbij komt de Servische weigering om medewerkers van het tribunaal toegang tot Kosovo te verlenen. Volgens Belgrado heeft het VN-tribunaal geen jurisdictie in de Servische provincie. Het enige wat de onderzoekers uit Den Haag kunnen doen is het ondervragen van vluchtelingen die de Servische terreur zijn ontkomen.

Vergelijking
Als het tribunaal erin slaagt voldoende materiaal –getuigenissen– te vinden die wijzen op een systematische Servische terreurcampagne, kan het Milosevic aanklagen: als hoogste baas van de strijdkrachten kan hij persoonlijk verantwoordelijk worden gehouden voor de misdaden tijdens de terreurcampagne, wanneer wordt aangetoond dat hij het bevel gaf tot die campagne dan wel heeft nagelaten haar te stoppen of de schuldigen te bestraffen.

Onlangs werd de Amerikaanse president Bill Clinton gevraagd of Milosevic zou moeten worden aangeklaagd. Clinton antwoordde natuurlijk dat die beslissing aan het tribunaal is, maar voegde er, verwijzend naar het „enorme menselijke leed”, aan toe: „Ik denk dat de feiten helder zijn.” Hij vergeleek de situatie in Kosovo met die in Bosnië een paar jaar geleden. „Het verlies aan mensenlevens beneemt je de adem”, zei Clinton. „Dat is de directe politieke strategie (van Milosevic): eerst de macht grijpen en hem dan vasthouden.”