Generaals op de vingers gekeken

Allereerst is er de officiële politieke controle door de Noord-Atlantische Raad van de NAVO, waarin de ambassadeurs zitten van alle negentien lidstaten. Het aanvalsplan, elke uitbreiding van de beoogde doelen en elk verzoek om meer manschappen en vliegtuigen wordt door de raad beoordeeld. Daarnaast zijn er de telefoontjes naar het militaire hoofdkwartier, waarin gevraagd wordt waarom deze brug werd gebombardeerd en niet die. Of waarom dit type doel werd aangevallen en niet een ander type.

NAVO-diplomaten zeggen dat de politieke tak van de NAVO de oorlog niet tot in de details leidt. Maar ze erkennen wel dat veel onderdelen van de operatie om de Joegoslavische president Slobodan Milosevic op de knieën te dwingen zeer gevoelig liggen.

Montenegro
Een voorbeeld is het openlijke verschil van mening of generaal Wesley Clark, de opperbevelhebber van de NAVO in Europa, de Servische staatstelevisie uit de lucht mocht halen. Clark vindt de televisie een legitiem militair doel, omdat die een van Milosevic' belangrijkste propagandamiddelen is. De politieke autoriteiten denken daar anders over.

Een complicerende factor is dat veel van Serviës zendmasten zowel voor de televisie gebruikt worden als voor militaire communicatie. Daarom voelde Clark zich vorige week niet geremd bij het uitschakelen van een grote mast even buiten Pristina. Dat stond niet gelijk aan het uit de lucht halen van de Servische televisie. Zulke doelen, zegt een hoge NAVO-officier, bevinden zich op het scherp van de snede van de militair-politieke relaties.

De discussie over de televisie werd slecht gevoerd door de NAVO, geeft een anonieme militaire bron toe. De kwestie werd volgens hem plotseling uit de hoed getoverd „als een verrassingsaanval op je eigen vrienden.”

De beslissing om Montenegro te sparen, de kleinste van de twee republieken in de Joegoslavische Federatie, is een ander voorbeeld. Montenegro keurt Milosevic' acties in Kosovo af en de NAVO wil dat belonen door geen Montenegrijnse doelen aan te vallen, hoewel sommige daarvan belangrijk zijn. Vlak na het begin van de luchtaanvallen zijn in Montenegro Joegoslavische luchtverdedigingsinstallaties gebombardeerd en kleine vliegvelden vanwaar laagvliegende Super Galeb-toestellen opereerden. Maar de laatste dagen zijn er geen aanvallen meer geweest op Montenegro.

Dagelijkse leiding
Toen Clark wilde overgaan tot de tweede fase van de operatie, om een begin te maken met aanvallen op Servische grondtroepen, had hij de goedkeuring van de Noord-Atlantische Raad nodig. Vervolgens wilde hij ook enkele doelen aanvallen die pas in fase 3 aan de orde zouden komen, en weer moest hij toestemming vragen. Het inzetten van Apache-helikopters, waarvoor een uitvalsbasis in Albanië nodig was, kon hij evenmin op eigen houtje doen.

De NAVO-ambassadeurs zeggen dat ze zich niet bezighouden met de dagelijkse leiding van de oorlog, maar tot nu toe hebben ze zich overal mee kunnen bemoeien. De nauwe politieke betrokkenheid was vanaf het begin duidelijk zichtbaar, zegt een NAVO-officier. Afgelopen zomer, bij het allereerste begin van de militaire planning, verzocht de raad de NAVO om vele scenario's uit te werken, van alleen het beschermen van de Albanese grens tot een volledige invasie. Sommige van die scenario's waren weer onderverdeeld. De politieke autoriteiten waren duidelijk voorzichtig en wilden volledige politieke controle houden over de operatie.

Snelle beslissing
Toen het huidige plan gekozen werd en verder uitgewerkt, moesten de militairen al hun doelen op tafel leggen. De doelen werden geclusterd en kritisch beoordeeld door de raad.

Sommige leden van de raad voelen zich inmiddels militaire experts, aldus militaire bronnen. Dat leidt soms tot meer werk voor de militaire tak van de NAVO en vaak tot frustraties, maar tot nu toe heeft het geen remmende werking gehad. En generaal Clark is tevreden over de snelheid waarmee de raad beslissingen neemt.

In het verleden hebben de ambassadeurs zich vaak wekenlang het hoofd gebroken over bepaalde kwesties, maar volgens officieren nemen ze bewonderenswaardig snel beslissingen over de oorlog rond Kosovo. Zo was het probleem van de Apache-helikopters binnen 4 uur opgelost.