NAVO legt Servische markten lam

Voor het begin van de NAVO-luchtaanvallen, op 24 maart, gebruikten Jovanovic en zijn vrouw de aanhangwagen slechts om groenten en fruit naar de markt te brengen. Aan het begin van de middag waren ze doorgaans uitverkocht. Tegen de avond konden ze dan weer thuis zijn op hun boerderij in de buurt van de stad Nis, op 240 kilometer ten zuiden van Belgrado.
Nu de bevolking als gevolg van de NAVO-aanvallen weinig geld uitgeeft, duurt het 3 dagen voordat ze los zijn. De dagen waarop ze zich zorgen maken over hun inkomsten worden gevolgd door angstige nachten. Als ze op hun rug in de aanhangwagen liggen zien ze keer op keer de hemel oplichten door de NAVO-bombardementen en het luchtafweergeschut, zegt Jovanovic.

Het echtpaar heeft nog andere problemen. Door de bombardementen op olieopslagplaatsen en raffinaderijen is olie schaars geworden en wordt het moeilijk goederen naar de markt te krijgen. Voor benzine en diesel geldt sinds 30 maart een strenge rantsoenering. Boeren, die met hun goederen in eerste levensbehoeften voorzien, krijgen 75 liter per maand per hectare die ze bezitten. Anderen moeten het met 40 liter voor de hele maand doen.

„We lijden iedere dag meer”, zegt Jovanovic, wiens ogen roodomrand zijn van vermoeidheid. Enkele minuten voor sluitingstijd liggen er nog vele kroppen sla op hun kar. „Thuis ligt nog een ton appelen te rotten, omdat ik ze niet naar de markt kan vervoeren.”

NAVO-raketten en bommen troffen de afgelopen dagen onder andere de belangrijkste olieopslagplaats van het staatsoliebedrijf Jugopetrol en vijf andere grote oliedepots in en om Belgrado. Een van de depots werd maandagmorgen geraakt. De aanvallen, onder andere op bruggen in Noord- en Midden-Joegoslavië, zijn bedoeld om de oorlogsmachinerie van president Slobodan Milosevic stil te leggen, maar ze treffen ook de burgerbevolking.

Luxegoederen
„Alle winkels hebben nog een goede voorraad, maar sommige prijzen stijgen, vooral die van luxegoederen als sigaretten en delicatessen als gerookte ham en dergelijke”, zegt de 65-jarige Mila Milanovic. „Ik heb minder moeite aan spullen te komen, omdat ik familieleden in het buitenland heb. Maar sommige van mijn buren zijn niet zo gelukkig.”

Tijdens een rondgang door Belgrado zijn er ook andere tekenen te zien die duidelijk maken dat gewone burgers worden getroffen. Kristina Stoimenovic, een bediende in een parfumerie, zegt dat de zaken slecht gaan, maar dat het na verloop van tijd nog slechter kan. Haar baas heeft, vooruitlopend op moeilijkheden rondom Kosovo, een grote voorraad ingekocht, maar door het brandstofgebrek kan er niet opnieuw worden bevoorraad. „We moeten sluiten als wat we nu hebben de deur uit is”, zegt ze.

Hoge straffen
Voor Jovanovic en zijn vrouw Katarina zijn andere dingen belangrijker dan het schaars worden van lippenstift en kleimaskers. Vanwege de strikte prijscontrole door de regering –overtreding van het prijzenbesluit kan op een boete en zelfs gevangenisstraf komen te staan– kunnen Jovanovic en andere boeren en handelaren niet méér rekenen voor hun producten om de teruggelopen klandizie te compenseren. Ze durven geen brandstof op de zwarte markt te kopen voor het transport van hun goederen. Daarop staan namelijk nog hogere straffen.

Jovanovic zegt dat hij nu 80 procent minder verdient dan voor de luchtaanvallen. „Ik kan geen kleren voor mijn kinderen meer kopen”, zegt hij. „Al mijn geld gaat op aan eerste levensbehoeften en brandstof.”

Wat het voedsel betreft wordt het ergste verwacht. Jovanovic zegt dat veel boeren zijn gestopt met het bewerken van hun grond als gevolg van het gebrek aan brandstof, reserveonderdelen en, in enkele gevallen, arbeidskrachten, omdat hun zonen door het leger zijn gerekruteerd. „Grote problemen liggen in het verschiet”, voorspelt Jovanovic.