„Altijd met, maar nooit onder Servië”

Alleen Montenegro was in het verleden nooit helemaal door de Ottomanen veroverd. En alleen Montenegro kan momenteel een alternatief voor het catastrofale Servië van Slobodan Milosevic bieden. Omdat die geen andere taal begrijpt, levert Montenegro al 2 jaar op verschillende fronten strijd met hem. Op het moment woedt een heftige douaneoorlog.

De woordenstrijd wordt momenteel nog harder gevoerd door president Djukanovic. Die dreef het conflict afgelopen woensdag in een tv-interview op de spits: „Milosevic is een autocraat, die de weg naar de vrede op de Balkan blokkeert. Hij is de oorzaak van de meeste problemen op de Balkan en is niet in staat ze op te lossen. Hij moet worden verwijderd.”

Alles begon in de herfst van 1997, toen er in Montenegro presidentsverkiezingen op het programma stonden. Belgrado ondersteunde de zittende president Momir Bulatovic en zijn Socialistische Volkspartij (SNP). De Montenegrijnen kozen de in 1962 geboren Milo Djukanovic, die zich ontwikkelde van Milosevic' pleegkind tot zijn geharde tegenstander.

In 1998 probeerden Milosevic en Bulatovic door middel van gewelddadige demonstraties te verhinderen dat Djukanovic aantrad. Eind mei dreigde men aan de vooravond van de parlementsverkiezingen zelfs met een coup. Alles tevergeefs. Winnaar werd de ”Coalitie voor een beter leven”, die was samengesteld uit de Democratische Partij van de Socialisten (DPS, Djukanovic), de Sociaal-democratische Partij (SDP) en de Volkspartij (NS).

Nieuwe wetten
NS-leider Novak Kilibarda gaf indertijd de koers aan: „Montenegro zal altijd met Servië zijn, maar nooit onder Servië!” Omdat Milosevic echter de onderwerping van Montenegro wilde en nog altijd wil, blijft de oorlog tussen Belgrado en Podgorica voorgeprogrammeerd.

Daarbij verkeert Montenegro heel duidelijk in een betere positie. Het is politiek stabiel, op economisch gebied zijn tal van hervormingen doorgevoerd en het trekt met zijn aantrekkelijke Adriatische kust buitenlandse investeerders aan. Zoiets kan Servië niet bieden. De draconische belasting- en mediawetten van het regime hebben ertoe geleid dat minstens 20.000 Servische bedrijven zich in het meer liberale en vrije Montenegro hebben laten 'omregistreren'. Montenegro wees één geval af: toen de staatsluchtvaartmaatschappij JAT aan de deur klopte.

Montenegro zei toen nee, uit angst voor internationale verwikkelingen. Verder laat het geen gelegenheid onbenut om Belgrado het bloed onder de nagels vandaan te halen. Politiek erkent men weliswaar Milosevic als bondspresident. Maar dat gebeurt niet met de bondsregering (onder Bulatovic) en het bondsparlement. Instructies uit Belgrado accepteert men niet. Montenegro betaalt geen belasting, staat geen douanegelden af, geeft geen extra geld voor het leger, stelt geen rekruten voor Kosovo ter beschikking (en zou het liefst alle Montenegrijnen terugtrekken), blokkeert bugetbesprekingen enz.

Maar er is meer. Een nieuwe Wet op het staatsburgerschap zal de afstand met Servië zodanig vergroten dat er bijna sprake van een breuk is. Een nieuwe Wet op het staatsbezit zal het leger de kazernes en luchthaven afnemen. Van Belgrado eist men de teruggave van de bezittingen van het vroegere koninkrijk Montenegro. Het ontbreekt er nog aan of de in de jaren twintig opgeheven Montenegrijns-Orthodoxe Kerk wordt weer ingesteld, wat velen al eisen.

Waarschuwing
Montenegro moet omzichtig opereren, maar wil het geweten rein houden. „Milosevic vernietigt Joegoslavië”, zegt Montenegro's premier Filip Vujanovic. „Wij helpen Joegoslavië als we ons verzetten tegen Milosevic.” Een jaar voor de Kosovo-oorlog verklaarde in een peiling 13 procent van de Montenegrijnen achter Milosevic te staan. Hoeveel het er vandaag zijn weet niemand. Het lukt hem in ieder geval als dat nodig is demonstranten op de been te krijgen. En hij kan, zoals vorige week is gebeurd, de opperbevelhebber van de strijdkrachten in Montenegro vervangen omdat die dwarsligt.

Dat bracht het Westen ertoe Belgrado uitdrukkelijk voor aanslagen op Podgorica te waarschuwen. Al in januari berispte Moskou Belgrado: „We kunnen de belangen van Joegoslavië niet langer behartigen als het niet tot een verzoening tussen de president van Joegoslavië, Milosevic, en de president van Montenegro, Djukanovic, komt.”

Desondanks: Joegoslavische troepen staan ook in Montenegro en daarom bleef het land ook niet verschoond van NAVO-aanvallen. Dat is te betreuren, moet echter niet worden voortgezet. Wie Milosevic werkelijk wil treffen, moet Djukanovic ondersteunen. Wie Servië vreedzaam wil maken en het wil 'europeaniseren', moet het dwingen de Montenegrijnse weg te volgen. Er is in Montenegro geen familie die geen verwanten in Servië heeft. Anderzijds gaf mei vorig jaar ruim 50 procent van de Montenegrijnen te kennen dat de binding met Servië „niet de beste oplossing” is.