„'Vietnam' zal in Kosovo verbleken”

„Het is één ding om vanuit de leunstoel op hoge toon de inzet van grondtroepen te eisen, het is iets heel anders om feitelijk in de Kosovaarse modder te gaan vechten”, aldus generaal-majoor b.d. A. J. van Vuren onlangs in NRC Handelsblad.

Toch meent de Amerikaanse oud-president Gerald Ford dat de inzet van grondtroepen in Kosovo nog de enige mogelijkheid is om een „nederlaag van de NAVO” te vermijden. Het Witte Huis heeft het effect van de luchtaanvallen overschat en de humanitaire crisis onderschat, zei Ford gisteren tegen persbureau AP. „Er zijn nu twee mogelijkheden: of we zetten nu alles in en winnen de oorlog met grondtroepen of we stoppen ermee en geven onze nederlaag toe.”

Officiële Joegoslavische kanalen laten weinig reden tot twijfel over de voorgenomen reactie op het inzetten van grondtroepen tegen de Serviërs. „Zodra één enkele soldaat voet op één enkele vierkante decimeter grond zet van mijn land, zal 'Vietnam' tot nul worden gereduceerd in vergelijking met dat wat iedereen die het aangaat zal gebeuren”, waarschuwde de Joegoslavische diplomaat Branko Brakovic op een persconferentie in Genève.

Modernisering
Van concrete plannen voor de inzet van grondtroepen is momenteel geen sprake. Dag aan dag worden westerse leiders, politici en hun woordvoerders niet moe te herhalen dat grondtroepen alleen als vredeshandhavers naar de Balkan gaan. Het Pentagon verricht weliswaar een „voorbereidende studie”, maar deze geldt officieel als niet meer dan een theoretische vingeroefening.

De blijkens opiniepeilingen groeiende steun voor grondtroepen is (nog) van onvoldoende gewicht. Mogelijk dient deze voornamelijk te worden uitgelegd als uiting van sympathie voor de etnische Albanezen, waarschuwen deskundigen. „Sommige mensen verwachten dat er weinig slachtoffers zullen vallen, net als in het gebied rond de Perzische Golf”, zei Keating Holland, die bij televisiezender CNN over alles gaat wat met peilingen te maken heeft. En goedkeuring voor het sturen van een leger naar de Balkan in de overtuiging dat geen soldaten in lijkzakken zullen terugkeren, betekent voor de regering heel wat anders dan een onbeperkt publiek mandaat. Want als het misgaat, kan dezelfde opinie als een blad aan de boom omslaan.

Op papier kan er bij een confrontatie weinig fout gaan. De te verwachten tegenstand voor troepen van de NAVO valt wel mee. Defensiespecialisten, onder wie de Brit Jonathan Eyal, stellen dat de slepende conflicten in voormalig Joegoslavië de slagkracht van het leger ernstig hebben ondermijnd. President Milosevic heeft verschillende zuiveringen doorgevoerd –vorige week nog– zodat het moreel laag is. Als het even kan wordt de dienstplicht ontweken, ook desertie komt voor.

Verder is het land wapenfabrieken in Bosnië kwijtgeraakt. Door geldontwaarding bleef broodnodige modernisering van de verschillende legeronderdelen uit. De nieuwste technologische ontwikkelingen op defensiegebied zijn daarom volledig aan de strijdkrachten voorbijgegaan.

Toch geniet het Joegoslavische leger een paar voordelen. Vaak, en terecht, wordt de mogelijkheid tot het voeren van een guerrillaoorlog genoemd. De militaire planners in Belgrado hebben zich goed voorbereid. Jarenlang moesten zij immers rekening houden met een gevecht tegen een vergelijkbare tegenstander. Tijdens de Koude Oorlog bestond de vrees voor een invasie van het Warschaupact.

Slimme tegenstander
Het land ligt bezaaid met bunkers en onderkomens die het mobiele en kleinere militaire spul voor vernietiging door luchtaanvallen moeten behoeden. Naar verluidt zijn de Serviërs in Kosovo momenteel druk doende met het leggen van mijnen. Die vormen geen onoverkomelijk probleem, maar wel op zijn minst zeer hinderlijke obstakels. Het militaire kader is bovendien getraind in het opereren met kleine, geïsoleerde eenheden. Dat kan van belang zijn als de NAVO erin slaagt de communicatielijnen van het Joegoslavische leger te vernietigen.

Dat het onderschatten van de Serviërs onverstandig zou zijn, is de afgelopen dagen gebleken. Nu de lucht is opgeklaard, heeft de NAVO de luchtaanvallen verhevigd. Lastig is alleen dat de tegenstander zich zo onzichtbaar weet te maken voor de hightech-wapens. Veel soldaten hebben hun kazerne, een geijkt doelwit, verlaten en houden zich schuil in dorpen waaruit zij eerst de etnische Albanezen hebben weggejaagd. In burgerwoningen of elders, goed gecamoufleerd, wachten zij af wat er nu weer uit de lucht komt vallen.

Ook hun militaire voertuigen staan stil. Omdat de infraroodcamera's van de aanvallende toestellen dan geen warmtesignaal kunnen oppikken, daalt de kans op ontdekking aanmerkelijk. Met clusterbommen bewapende Britse Harriers moesten al eens onverrichter zake naar de basis terugkeren. „We hebben daar met een heel slimme tegenstander te maken”, verzuchtte luchtmachtcommodore David Wilby deze week op een persconferentie.

Extra probleem
Maar met het oog op de dreiging over land hoeft de tegenstander voorlopig niet eens slim te zijn. Zou de NAVO besluiten tot het sturen van grondtroepen, dan stuit de alliantie op een ongekend logistiek probleem. Schattingen over de vereiste omvang van een grondleger bedragen minimaal 100.000 soldaten. Het vergt al 2 maanden om de slechts de helft van dit aantal op de Balkan te krijgen, schatten commentatoren.

Wellicht kan een deel van de aanvoer over zee geschieden. Maar Griekenland –via Macedonië– en de Joegoslavische deelrepubliek Montenegro zijn onwaarschijnlijke kandidaten om behulpzaam te zijn bij een grootscheepse aanval over land, En het is zeer de vraag of Albanië met zijn slechte infrastructuur, dat al moeite heeft met de vloedgolf aan vluchtelingen uit Kosovo, in staat is daarbovenop nog eens een enorme troepenmacht te verstouwen. De route via Kroatië door het vijandig gezinde Servisch deel van Bosnië is geen aantrekkelijke optie. Hongarije –in de Noord-Joegoslavische provincie Vojvodina woont een Hongaarse minderheid– blijft nog buiten beeld.

Als het bovendien waar is wat de Duitse minister van Defensie Scharping gisteren zei, dan kan de NAVO nog een extra probleem bij de planning van een grondaanval incalculeren. Volgens Scharping, vanochtend bijgevallen door onder anderen NAVO-secretaris-generaal Solana, drijven Servische eenheden vluchtelingen aan de grenzen van Kosovo terug, zodat zij elders in de provincie als „menselijk schild” tegen aanvallen door de NAVO kunnen dienen. Het toverwoord grondtroepen krijgt zo trekjes van een gevaarlijke geest in de fles.