VN-soldaten kozen voor
gevaarlijke patrouille

De drie, Andrew Ramirez, Christopher Stone en Steven Gonzalez, hadden vele malen met hun VN-wagen patrouille gereden in het bergachtige grensgebied bij Kosovo. Toen hun contingent een maand geleden bij de NAVO-macht in Macedonië werd gevoegd nadat China het mandaat voor de VN-missie niet had willen verruimen, moesten de drie hun VN-terreinwagens inruilen voor groene militaire voertuigen.

En daarmee veranderde veel. De bevolking werd vijandiger. In het gebied bij Kumanovo wonen veel etnische Serviërs of Macedonische nationalisten, die woedend zijn over de NAVO-aanvallen op hun buurland en de aanwezigheid van buitenlandse troepen op hun eigen grondgebied. Toen vorige week duizenden demonstranten de Amerikaanse ambassade in Skopje aanvielen, zei een westerse diplomaat dat veel van de betogers afkomstig waren uit Kumanovo.

Vuile blikken
„Je komt door van die kleine boerendorpjes en daar hangt een gespannen sfeer”, zei Tim Baker, een fotograaf van de Amerikaanse legerkrant Stars and Stripes die dinsdag nog met Ramirez, Stone, Gonzalez en andere Amerikaanse militairen mee was geweest op grenspatrouille. „Toen ze nog met de witte auto's reden was het geen probleem. Nu rijden ze in groene en krijgen ze stenen en vuile blikken over zich heen, ook al zijn het dezelfde kerels.”

Baker zei dat de militairen de vijandige bejegening voor lief namen als ze de verveling van het kampleven konden verruilen voor een nachtelijke patrouille door de ruige natuur van Macedonië. „Het is daar 's nachts heel koud, praten doe je eigenlijk niet eens, je probeert vooral warm te blijven”, zei Baker. „Maar in het kamp was het saai en buiten was het rustig en vredig.”

Tijdens zo'n patrouille gebeurde het regelmatig dat een van de Humvee-jeeps zich van de andere afscheidde om bijvoorbeeld om een heuvel heen te rijden. Woensdag deden Ramirez, Stone en Gonzalez dat in de buurt van het grensdorp Penince. Kort daarop meldden zij omsingeld te zijn en te worden beschoten, zei de NAVO. Of zij zich toen op Macedonisch of op Joegoslavisch grondgebied bevonden is niet helemaal duidelijk, omdat Macedonië en Joegoslavië het niet eens zijn over de juiste ligging van de grens. Bronnen opperden dat de drie door plaatselijke etnisch Servische boeren zijn aangevallen en overgedragen aan Servische troepen over de grens.

Nadat Belgrado de drie vermiste militairen donderdag op de televisie had getoond en aangekondigd dat zij gisteren voor de krijgsraad zouden worden gebracht, zei de Amerikaanse president Clinton dat de VS de Joegoslavische president Slobodan Milosevic persoonlijk verantwoordelijk houden voor de veiligheid van de gevangen genomen soldaten. Hun gevangenhouding en berechting noemde hij ongegrond.

Illegaal
Clinton en de Amerikaanse minister van defensie William Cohen spraken aanvankelijk over een „illegale ontvoering” en vermeden de drie gevangen genomen mannen aan te duiden als krijgsgevangenen. Later donderdag verklaarde Pentagon-woordvoerder Kenneth Bacon echter dat de VS de drie als krijgsgevangenen aanmerkten, die worden beschermd door de Conventie van Genève. Het Pentagon zocht intussen uit of de mannen wellicht zonder het te weten de grens met Joegoslavië waren overgestoken.

De VS en Joegoslavië zijn beide ondertekenaars van de Conventie van Genève, waarin regels zijn vastgelegd voor de behandeling van krijgsgevangenen. Mishandeling van krijgsgevangenen kan volgens de regels worden bestraft als een oorlogsmisdaad. De regels zijn zowel bij een officieel verklaarde oorlog als bij „gewapende conflicten” van toepassing. Zij bepalen dat een krijgsgevangene humaan moet worden behandeld en verbieden dat deze wordt berecht voor oorlogshandelingen waarvoor eigen soldaten van het desbetreffende land niet zouden worden vervolgd.

Krijgsgevangenen kunnen echter wel worden vastgehouden tot het conflict waar zij deel van uitmaken achter de rug is. Bacon zei dat Ramirez, Stone en Gonzalez mogelijk wel voor onmiddellijke vrijlating in aanmerking komen als wordt vastgesteld dat zij op Macedonisch grondgebied gevangen zijn genomen.

Als de VS waren blijven volhouden dat de drie illegaal gevangen waren genomen, hadden zij juridisch minder vaste grond onder de voeten gehad. Hoewel sommige internationale rechtsgeleerden zeggen dat de gewone internationale wetten voldoende zouden moeten zijn om de drie te beschermen, bestaat er buiten de Conventie van Genève geen duidelijk document waarnaar kan worden verwezen.

Uitnodiging
In de Amerikaanse Senaat overheerste na het nieuws over de gevangenneming een gevoel van saamhorigheid. Alleen de Democraat Robert Torricelli en de Republikein John Warner oefenden kritiek op het militaire beleid. Torricelli zei niet te begrijpen dat de strijdkrachten drie man bij de Servische grens op patrouille hadden gestuurd. Dat was „bijna een uitnodiging” aan Milosevic om Amerikanen gevangen te nemen, zei hij. Torricelli had ook kritiek op de hele NAVO-operatie. Volgens hem was het idee om met beperkte luchtaanvallen te proberen de wil van het Servische leger te breken „nooit een erg realistisch plan” geweest.

Warner, voorzitter van de invloedrijke commissie voor de strijdkrachten, liet zich in soortgelijke zin uit. Nadat de Serviërs vorige week een vliegtuig hadden neergehaald en de piloot door snel ingrijpen kon worden geëvacueerd „wisten we allemaal dat Servië eropuit was een NAVO-militair te pakken”.