„We voelen ons
verraden, machteloos”

”Bill we won't go on our knees for you like Monica did”, is de slogan die ze op een papier omhoogsteekt. Vertaald: Clinton, we gaan niet op de knieën zoals Monica voor jou deed. Tien jaar geleden kwam Violeta Stojanovic naar Nederland. Destijds was ze vierentwintig. Haar familie liet ze achter in Leskovac, vlak bij het Zuid-Servische Nis, op 80 kilometer van de Kosovaarse hoofdstad Pristina. In de dagen dat de NAVO luchtaanvallen pleegt op haar geboorteland, voelt Violeta zich Servischer dan ooit.

Branka Novakovic houdt een wit vel voor zich met de leus ”Tjoelker straatgeweld. Servië wereldgeweld”. De in Belgrado geboren Servische woont 11 jaar in Nederland en is correspondente voor het Servische persbureau SRNA in de Republiek Srpska in Bijeljina. Houdt vanachter de katheder een vlammend betoog terwijl de massa ”Serbia-Serbia” scandeert en nauwelijks acht slaat op de koesterende warmte van de voorjaarszon.

Violeta: „Ik heb zware dagen beleefd. Ben teleurgesteld. Het is een schande dat de hele wereld tegen zo'n arm, klein land is. Vierhonderd vliegtuigen tegen één land. Ik voel me aangevallen en verraden.”

Branka: „Voor zover dat mogelijk is, volg ik de situatie in Servië. De nieuwsvoorziening is geblokkeerd. Ik bel de mensen daar op en dat is niet gemakkelijk. Ik heb veel meegemaakt met de oorlog in Kroatië en met de Republiek Srpska. Toen was ik nog emotioneel. Nu weet ik hoe het in elkaar steekt en ben ik er rationeel onder geworden. Wij, Serviërs, wisten dat er oorlog zou komen in Kosovo. We zijn bereid tot op het laatst te vechten om Kosovo te behouden.”

Violeta: „Kosovo betekent heel veel voor ons. De Albanezen in onze provincie daar moeten zich aanpassen in Joegoslavië, net als wij hier. Wij zijn in Nederland gastarbeiders, zij zijn gastarbeiders in Joegoslavië. Ze moeten respect hebben voor ons land. Geen enkele Albanees –en dat is niemand opgevallen– spreekt Joegoslavisch. Ze willen dat niet, terwijl ze in mijn land wonen. Dan word ik woedend. Wij leren in Nederland de taal leren, passen ons aan. Wat zij willen, is een Groot-Albanië. Nou, dat kan dus niet.”

Branka: „Kosovo is onze geschiedenis, onze grond, onze realiteit en onze mystiek. Ons koninkrijk uit het verleden; onze huidige kloosters bevinden zich daar. Het maakt deel uit van het erkende land Joegoslavië. Geen enkel land in de wereld geeft gemakkelijk een stuk land weg. De internationale wet staat aan onze kant. Om na Slovenië, Kroatië, Bosnië ook Kosovo af te staan, is echt te veel voor ons. We gaan nu tot het uiterste.”

Violeta: „Eerst moet de NAVO stoppen met bombarderen. Dat zou de zogenaamde agressie van het Joegoslavische leger tegen de Albanezen doen verminderen. Er zijn ook goede Albanezen. Maar die anderen, die van het UCK, zijn terroristen. Je hoort alles van één kant. Serviërs worden ervan beschuldigd slecht over Albanezen te denken, terwijl Albanezen net zo hard, lelijk en vies en gemeen over Serviërs denken. Dat laatste horen we niet en dat doet pijn. Waar oorlog is, zijn twee schuldigen. Nu lijkt alleen Servië schuldig verklaard. Servië probeert de waarheid naar boven te krijgen. Dat lukt niet. Het gevolg is dat het land kapot is.”

Branka: „Op dit moment denken wij niet aan Milosevic. Want Milosevic is vandaag en morgen niet. Hij kan er nog 5 jaar zijn, of 10, ieder mens heeft zijn levenstijd. Maar als wij Kosovo verliezen, is dat voor eeuwen. Kosovo heeft niets te maken met Milosevic. Er is geen Servisch politicus die Kosovo durft weggeven. Het volk zal dat nooit accepteren.”

Violeta: „Milosevic is de beste. Er is geen betere. Het volk wil hem. Het volk van Servië wil Kosovo niet afstaan. Stel dat Friesland ineens bij Duitsland wil horen. Dan zouden Beatrix en Kok en Lubbers daar toch ook bezwaren tegen hebben?”

Branka: „De Servisch-Orthodoxe Kerk staat achter de regering. De kerk heeft gezag, is voorzichtig en gematigd. We kennen de tien geboden, waaronder het gebod de naaste lief te hebben. Wij zijn bereid in een multinationale staat te wonen. Niemand wil vechten. Iedereen wil een normaal, vreedzaam leven. Serviërs en Albanezen. We kunnen en moeten met elkaar zien te leven, vroeg of laat, ongeacht de status van Kosovo.”

Violeta: „Mijn vriend is een Hollandse jongen. Die zit tussen twee vuren. Ik ben voor jou, zegt hij, maar Nederland is deel van de NAVO en moet meedoen met de bombardementen. Ik snap dat wel.”

Branka: „Nederland is ver weg van het conflict. Het heeft een totaal andere geschiedenis. De mensen zijn er anders, hebben een ander temperament. Ik voel me hier persoonlijk veilig. Nederland heeft niet zo'n sterke macht om de eigen wil door te voeren. Bovendien was Nederland goede vrienden met het Joegoslavië van Tito. Waarom zou Nederland oorlog voeren op de Balkan? Het probleem ligt meer bij Amerika. Dat is zo kwaad en zo sterk, dat Nederland wordt gedwongen mee te doen. Ik ben verbaasd dat iemand als Clinton, die over democratie en mensenrechten praat, zoiets kan doen als onschuldige burgers bombarderen.”

Violeta: „We zoeken morele steun bij elkaar. Samen sta je sterker dan dat je thuis alleen achter de televisie zit te staren. Ik wil niks missen. Ik wil zien wat mijn mensen meemaken.”