Boksen in een kussen

Minister De Grave zei gisteren bezorgd te zijn over de zuinigheid waarmee de Serviërs zich verdedigen tegen bombardementen door de NAVO. Na drie nachten van bombardementen door de geallieerde luchtmacht heeft Belgrado slechts één raket afgevuurd van zijn beruchte Russische SAM-luchtafweersysteem. Daardoor blijven de NAVO-vliegers –waaronder Nederlandse F-16 piloten– permanent bedreigd.

Onderzoeker Dick Zandee, verbonden aan het Instituut Clingendael in Den Haag, heeft wel een verklaring voor deze vijandelijke stilte aan de grond. „Natuurlijk zijn ze bang dat hun spullen al in een vroeg stadium kapot worden gebombardeerd, en die kans is het grootst als je je radar aanzet.” Luchtdoelraketten zijn nu eenmaal kwetsbaar zodra hun radar aanstaat. Kwetsbaar voor onder meer ”vijandelijke” NAVO-toestellen (waaronder F-16's en Prowlers van de Amerikaanse marine) die als eerste het vijandelijk gebied worden ingestuurd om met hun antiradarraketten (HARM) radarposten uit te schakelen.

Servië houdt daarom zijn luchtafweerraketsystemen „onzichtbaar” voor de veel sterkere vijand in de lucht. „En omdat ze ook nog eens mobiel zijn, zijn ze zeer moeilijk op te sporen voor de NAVO, laat staan uit te schakelen.”

Lessen
Daarmee heeft het Joegoslavische leger waarschijnlijk lering getrokken uit de Amerikaans-Britse luchtaanvallen op Irak en uit de bombardementen op Bosnië in 1995. In dat jaar haalde een SAM-6 een Amerikaanse F-16 neer tijdens een vlucht boven Bosnië.

De tweede Golfoorlog in 1991 leerde Servië hoe het niet moet. Zandee: „Achteraf was het van Saddam Hussein natuurlijk dom direct al tegen de geallieerde troepenmacht ten strijde te trekken. Hij kreeg daardoor meteen de kous op de kop. Toen de geallieerden de Iraakse luchtverdediging volledig hadden uitgeschakeld, hadden ze boven Iraaks grondgebied vrij spel.”

Zandee verwacht dat de Serviërs hun luchtdoelsystemen ook bewaren om ze straks in een later stadium wel effectief in te zetten. Die fase breekt aan wanneer de NAVO-toestellen voor hun aanvalsacties lager moeten gaan vliegen. „Daarvan is sprake op het moment dat pantserconcentraties in Kosovo worden aangevallen. Dat kun je niet doen met vliegtuigen die hoog in de lucht zitten. Maar daardoor ben je natuurlijk wel kwetsbaarder.”

Servië heeft voor deze durfals zeker honderd SAM-luchtdoelsystemen in petto, met verschillende Russische systemen, waaronder types als SA-2, SA-3, en de beruchte SA-6.

Meer vliegtuigen
Toch zal deze tactiek van Servië geen ingrijpende gevolgen voor de NAVO hebben, verwacht Zandee. „Het enige is dat, zolang je geen zekerheid hebt dat de vijandelijke luchtverdediging is geneutraliseerd, je meer ”pakketten” vliegtuigen de lucht moet insturen. Voortdurend zul je middelen in de lucht moeten hebben die, zodra aanvalsvliegtuigen door de vijandelijke radar worden 'aangestraald', actie kunnen ondernemen. En als aanvaller zul je er langer van bewust moeten zijn dat dat gevaar ineens kan opduiken.”

Maar men hoeft het ook weer niet zover te laten komen. Het is ook mogelijk om langs andere weg ervoor te zorgen dat die luchtverdedigingsystemen niet meer werken, namelijk door die middelen uit te schakelen die de systemen laten functioneren. Zandee: „Wanneer allerlei verbindingscentrales kapot zijn geschoten, wordt het ook steeds moeilijker om orders te geven voor het activeren van de raketten.”