Droge sokken en geld mee

De zomer is op Amendola begonnen. Mannen van de luchtmacht die uren geleden F-16's klaarmaakten voor de vlucht wachten nu op het moment van terugkomst van de ”Fighting Falcons”. Ze doen dat op stoeltjes in het zonnetje. Mouwtjes opgestroopt. Een surrealistisch beeld. Bezig met een gewapend conflict, genieten van de zonnestralen.

Het is de commandant van de Belgische eenheid op Amendola, majoor Marc Bongartz, die het eerst het woord ”oorlog” in de mond neemt. Het was gisteren tijdens een massaal bezochte persbriefing op de basis in Zuid-Italië. Van Omrop Fryslân –het 322-squadron komt uit Leeuwarden– tot de meest lokale Italiaanse krant: iedereen struikelde over elkaar heen.

Oorlog, het lijkt wel of de bedachtzame detachementscommandant luitenant-kolonel Jon Abma even aan het woord moet wennen. „Voor de piloten is het inderdaad een oorlogssituatie”, herstelt hij zichzelf. „Het is een kwestie van aanvallen of zelf worden aangevallen.” Dat overkwam een Nederlandse F-16-vlieger woensdagavond. Hij schoot zijn tegenstander –die overigens nog dik 40 kilometer van hem verwijderd was– neer. „Voor het vuren bestaan strikte richtlijnen”, aldus Abma. Welke dat zijn vertelt hij niet.

Daglicht
Het risico voor de Nederlandse en Belgische F-16-piloten om boven Servië te worden neergeschoten, is de afgelopen dagen redelijk beperkt gebleven, meent Abma. „Niet zodanig dat ik zeg: Het is onverantwoordelijk.” Alle toestellen zijn teruggekeerd zonder schade te hebben opgelopen. Gisteren namen Nederlandse F-16's voor het eerst deel aan de acties bij daglicht. Voor het oog van de camera's trokken ze een brullend spoor over de startbaan. Volop behangen met bommen verdwenen ze in een paar seconden in de wolken.

Abma wilde geen nadere details geven over de missies die zijn uitgevoerd en of er nog contact is geweest met vijandelijke radars, gevechtsvliegtuigen of luchtafweer. Ook wilde hij niets kwijt over de vlucht die hij zelf donderdagavond maakte. „Daar doen we nooit mededelingen over.”

Momenteel worden per etmaal twintig à dertig sorties uitgevoerd. De toestellen voeren vluchten uit boven zowel Bosnië als Servië. De taak van de Nederlandse vliegers blijft volgens Abma „in de komende weken” het verdedigen van andere NAVO-toestellen en het luchtruim boven en rondom Servië tegen vijandelijke vliegtuigen.

Parachuutje
Een ”sortie”, een complete vlucht, neemt voor de vlieger, afhankelijk van de opdracht, 6 tot 12 uur in beslag. Voordat een kist de lucht ingaat, wordt de missie uitvoerig doorgenomen. Hoe is het weer? In welke formatie vliegen we? Wat zijn de gevaren? Het instappen en opstarten duurt 1 uur. De missie zelf 2 tot 6 uur. Na landing is er het nagesprek (de debriefing) van een uurtje of 2.

Ook komt tijdens de voorbereiding aan de orde waarover eigenlijk niemand wil nadenken: de kans dat je wordt neergeschoten en aan je parachuutje in vijandelijk gebied terechtkomt. De piloten hebben een uitgebreide overlevings- en ontsnappingscursus gevolgd. Ze nemen overlevingspakketten (inclusief droge sokken en geld) mee en zijn gewapend. Een klein radiootje moet opsporing versnellen.

De gevechtsvliegtuigen in actie hebben verschillende mogelijkheden om te voorkomen dat ze door vijandelijk vuur worden geraakt. Zo kunnen radarinstallaties van de vijand worden gestoord. Daarnaast kunnen radars met zichzelf sturende raketten worden uitgeschakeld als de piloot merkt dat zijn toestel door een vijandelijke radar wordt „aangestraald.”

Het beste is volgens Abma om van tevoren alle bekende vijandelijke radars uit te schakelen. Een aantal NAVO-landen, waaronder de Verenigde Staten, Duitsland en Spanje, beschikken over speciale vliegtuigen met speciale raketten die ook radars kunnen uitschakelen die niet in werking zijn en daarom geen signaal afgeven.

Thuisfront
De F-16-vliegers worden afgeschermd voor journalisten. De jongens willen niet met naam en rang in de krant of met hun hoofd op televisie, met het oog op een noodlanding achter de linies. „Voor het thuisfront is dat niet bevorderlijk.” De grote angst van de Koninklijke Luchtmacht is dat er een Nederlandse F-16 uit de lucht wordt geschoten, de piloot gedood of in gijzeling genomen door de Serviërs. Dan kon het met de brede steun voor deelname aan de NAVO-actie wel eens gauw zijn afgelopen.

Overigens pijnigen de rekenmeesters op Defensie de hersenen hoe ze de klappen van de oorlog financieel moeten opvangen. De Koninklijke Luchtmacht heeft zestien toestellen op Amendola die dagelijks in de lucht zijn. Dat kost een paar centen. Met zulke langdurige vluchten, inclusief bepakking, was geen rekening gehouden. En de NAVO huldigt het standpunt dat iedereen zijn eigen broek moet ophouden.

Het lijkt wel of de Italianen de laatste dagen wakker zijn geworden. Wordt er vanuit hun land een oorlog gevoerd? Van de Amerikanen en de NAVO moet men al niet veel meer hebben na het ongeval met de skilift waarbij een Amerikaans toestel een kabel doorsneed en twintig mensen de dood vonden. De piloot werd onlangs vrijgesproken. En nu stijgen er vanaf militaire bases verspreid over het land dag en nacht tientallen vliegtuigen op. De eerste bommeldingen zijn er. Bedreigingen aan het adres van NAVO'ers komen voor. Het is dan ook niet voor niets dat Amendola hermetisch is afgesloten.