Zwakke juridische basis
voor NAVO-aanvallen

RIJSWIJK – De NAVO staat op het punt voor de eerste keer in haar geschiedenis een soeverein land aan te vallen. De juridische basis is zwak, de kans op een grondoorlog niet denkbeeldig. Wat wordt de rechtvaardiging van eventuele luchtaanvallen op het onafhankelijke Balkanland?

„Juridisch bestaat daar geen harde basis voor. De Veiligheidsraad heeft immers geen resolutie uitgevaardigd die dit nadrukkelijk goedkeurt. Gezien de tegenstand van Rusland en de twijfels van Frankrijk zal dit ook niet gebeuren”, zegt dr. R. Siekmann van het Haagse Asser Instituut voor internationale juridische vraagstukken.

Volkenrechtelijk kan de Joegoslavische president niet worden gedwongen het autonomieakkoord voor Kosovo te accepteren. De provincie is een internationaal erkend onderdeel van Joegoslavië. Strikt juridisch is een verdrag dat onder dwang wordt getekend niet eens geldig.

Daarom verwacht Siekmann dat eventuele bombardementen worden gerechtvaardigd met de doctrine van de humanitaire interventie. „Dit is een zwakkere legale basis, maar de NAVO kan een land niet aanvallen omdat de regering geen akkoord wil sluiten met een binnenlandse groepering. Daarom zal de redenering zijn dat „de mensenrechten niet kunnen worden beschermd als Milosevic niet tekent.”

Ultimatum
Er is in Kosovo geen sprake van directe volkerenmoord. Maar volgens het humanitaire recht zijn de massale deportaties van de etnische Albanezen wel een vorm van genocide. „Dit is een van de ernstigste schendingen van de mensenrechten en rechtvaardigt volgens de doctrine ingrijpen van bovenaf. Nood breekt wet”, zegt Siekmann.

Bij deze grondslag kunnen weer onmiddellijk vraagtekens worden geplaatst. Het is niet zeker dat luchtaanvallen Milosevic zullen bewegen tot stopzetting van zijn terreurbewind tegen de Albanezen in Kosovo. Waarschijnlijker is dat hij een aanval direct zal wreken op deze bevolkingsgroep. Hierdoor is het zeer de vraag of de effectiviteit van de acties opweegt tegen het middel en de gevolgen daarvan.

Dat de NAVO voor het eerst sinds haar oprichting in 1949 overweegt een soeverein land aan te vallen, komt grotendeels voort uit het ultimatum en de dreigementen van de verdragsorganisatie. „De etnische Albanezen vormen niet de eerste of enige bevolkingsgroep die wordt onderdrukt. Er spelen geen grote internationale belangen mee. De regionale veiligheid wordt niet eens echt bedreigd. Het is een binnenlands probleem, de vluchtelingen daargelaten.”

Als de internationale gemeenschap haar dreigementen niet waarmaakt, verliest zij echter haar geloofwaardigheid. „In dit soort situaties –kijk naar Irak– komt er een punt waarop een van de partijen de laatste stap moet zetten. Na praten komt geweld, dat is onvermijdelijk, als je de zaak tenminste niet wil laten rusten”, zegt Siekmann.

En dat kan eigenlijk niet meer. Het publiek en de media vinden het onaanvaardbaar dat er 50 jaar na de Tweede Wereldoorlog opnieuw sprake is in Europa van massale deportaties en moordpartijen. „Het is een zeer netelige situatie voor de NAVO, maar passiviteit is onaanvaardbaar.”