Joegoslavië kan flink terugslaan

Alhoewel de NAVO technologisch superieur wapentuig heeft, betekent dat niet dat een eventuele aanval om vrede te brengen in de omstreden Servische provincie Kosovo eenvoudig of zonder risico's is. Volgens internationale wapenexperts beschikken de Joegoslavische strijdkrachten ondanks het jarenlange embargo en de economische problemen in het land over relatief moderne jagers en geavanceerd afweergeschut. De luchtmacht zal als eerste worden geconfronteerd met een eventuele luchtslag met gevechtsvliegtuigen van de NAVO.

Overigens twijfelen deskundigen er niet aan dat de Joegoslavische luchtverdediging uiteindelijk geen partij voor NAVO-kruisraketten en vliegtuigen zal zijn. Maar wellicht zal Milosevic pogen zijn luchtmacht te sparen in plaats van die in een hopeloos gevecht met een te sterke tegenstander ten onder te laten gaan. De toestellen zijn overal verspreid opgesteld om aan vernietiging te ontkomen.

De Joegoslavische luchtmacht heeft 260 toestellen, verdeeld in vijf vliegtuigbrigades en drie helikopterregimenten. Het Internationaal Instituut voor Strategische Studies (IISS) in Londen schat dat daaronder 64 MiG-21's en vijftien MiG-29's vallen. De laatste zijn op het vliegveld Batajnica buiten Belgrado gestationeerd. De zeer wendbare MiG's hebben een ietwat verouderd elektronisch systeem en radar, maar zijn wel uitgerust met krachtige Aphid- en Acrid-raketten.

De luchtmacht, die 16.700 man onder zijn vleugels heeft, beschikt daarnaast over 65 ouderwetse J-22 ”Orao”-vliegtuigen, die in samenwerking met Roemenië zijn gebouwd, en tachtig lichte toestellen van de types ”Galeb” G-4 en G-2. Er zijn rond de zestig helikopters van de types SA-342 ”Gazelle”, Mi-8, Mi-14, Mi-17, Mi-24, Ka-25 en Ka-27.

Kwetsbaar
Het IISS meent dat het land op zijn minst honderd SAM-luchtdoelraketten heeft. De luchtafweer werkt met verscheidene Russische systemen, onder meer van de types SA-2, SA-3, SA-6, SA-9, SA-10 en SA-11. Deze serie raketten is in het afgelopen jaar gemoderniseerd, volgens het IISS. Daarnaast beschikt de landmacht over enkele draagbare types SAM-raketten waaronder de SA-7, SA-16 en SA-18. Verder staan zo'n 1850 luchtdoelkanonnen opgesteld.

Deskundigen beschouwen vooral de SA-6 als een geducht wapen. Tijdens de NAVO-luchtaanvallen op Bosnië hebben de Serviërs een Franse Mirage en een Amerikaanse F-16 neergeschoten. Er zijn geruchten dat de Serviërs de geavanceerde Russische S-300 luchtdoelraket hebben gekocht. Als dat zo is, zijn het er waarschijnlijk maar een paar en staan die rond Belgrado.

Miroslav Lazanski, een Joegoslavische analist, claimde tegenover persbureau Associated Press dat zijn land sinds de Golfoorlog tegen Irak en de aanval op Bosnië nieuwe tactieken tegen kruisraketten heeft bedacht en dat vooral de mobiele SA-12b's de NAVO hoofdbrekens zullen kosten. „De toestellen zullen niet arriveren voordat de stationaire radarposten met kruisraketten zijn uitgeschakeld”, aldus Lazanski. „Zij krijgen dan nog te maken met de mobiele SA's. Dat wil zeggen dat ze hoger moeten vliegen en daarom zullen ze minder accuraat zijn.” De juistheid van berichten dat Joegoslavië zestig uiterst moderne SA-12b's heeft, moet echter worden betwijfeld. Zij komen in elk geval niet voor op de lijst opgesteld door Jane's Defence Weekly.

De luchtdoelsystemen worden kwetsbaar op het moment dat de radar wordt aangezet om NAVO-toestellen te zoeken – een ervaring waarover de Iraki's kunnen meepraten. F-16's van de NAVO en 6A-EB's ”Prowlers” van de Amerikaanse marine met speciale antiradarraketten (HARM) zullen daarom als eerste in de lucht zijn en proberen zo veel mogelijk radarposten uit te schakelen. Daarnaast vuren de Amerikaanse marinetoestellen of B-52's waarschijnlijk kruisraketten af met clustermunitie, die in een groot gebied tegelijk schade aan kan richten.

Voorts zullen twee B-2 stealth-bommenwerpers en een dozijn F117A ”Nighthawk” stealth-jagers 's nachts lasergeleide bommen afwerpen. De toestellen zijn niet op de radar zichtbaar. Maar om de risico's voor de eigen bemanningen te verkleinen zet de NAVO in eerste aanleg zo veel mogelijk toestellen in die niet direct boven de Joegoslavische luchtafweer hoeven te vliegen.

Belangrijke doelen bij een dergelijke actie zijn de luchtdoelraketten, commandoposten, wegen en bruggen, luchtmachtbases en vliegtuigen. Tussen luchtverdedigingsinstallaties bij Baric, ten zuidwesten van Belgrado, zou een fabriek voor chemische wapens staan, meldde vorig najaar een Britse krant. Als een dergelijke fabriek bij bombardementen wordt geraakt, kan dit tienduizenden burgerslachtoffers kosten, zo vreest de NAVO.

Mortieren
Vormen luchtaanvallen voor de NAVO al een risico, hetzelfde geldt in zeker zo grote mate voor de inzet van grondtroepen. De in de Tweede Wereldoorlog door Tito zo succesvol tegen de Duitsers toegepaste guerrillatactieken kunnen zo weer uit de kast worden gehaald. Tegenover technische superioriteit aan de kant van de NAVO-troepen kunnen de Serviërs grote geografische voordelen stellen.

Na het uiteenvallen van Joegoslavië in 1991, dat bestond uit Slovenië, Kroatië, Bosnië, Servië, Montenegro en Macedonië, bracht het toenmalige Joegoslavische Volksleger (JNA) het grootste deel van zijn troepenmacht naar Servië en Montenegro over.

De actieve strijdkrachten omvatten in totaal 114.000 manschappen, onder wie 43.000 dienstplichtigen, aangevuld met ongeveer 400.000 reservisten. De dienstplicht ligt tussen de 12 en 15 maanden. Bij die strijdmacht moeten de tienduizenden politiemannen worden opgeteld, die onder meer over mortieren beschikken. In het uiterste geval kan Joegoslavië zo'n 2,2 miljoen man in de leeftijd tussen de 15 en 49 jaar onder de wapenen roepen. De landmacht bestaat uit 90.000 man, van wie 37.000 dienstplichtigen.

De landmacht heeft ongeveer 1500 tanks en 960 pantservoertuigen, waarvan onder meer de 239 Joegoslavische M-84's een geducht wapen zijn. Verder beschikt het leger over honderden oudere Russische T-54's en T-55's en tweehonderd zelfrijdende kanonnen, ruim 1200 stuks artillerie en twintig lanceerders voor Scud- en Frog-raketten en een groot aantal in eigen land gebouwde lanceerinrichtingen Oganje, Plamen en Orkan.

De marine, 7500 man sterk, heeft keus uit tien onderzeeboten, vier fregatten, twee korvetten, zestig snelle raketschepen en zeventig andere vaartuigen. De schepen opereren voor de slechts 199 kilometer lange kust van Montenegro aan de Adriatische Zee.

Al levert het vluchtige overzicht al met al geen indrukwekkend beeld op, het is duidelijk dat de NAVO-strijdmacht een warme confrontatie tegemoet kan zien – mocht het zover komen. Tevens is zeker dat het Joegoslavische leger in de regionale verhoudingen nog altijd een geduchte macht is, hoewel door geldgebrek noodzakelijke hervormingen en moderniseringen achterwege blijven. De Neue Zürcher Zeitung schreef deze week: „In ieder geval zou het onjuist zijn de toestand van het Joegoslavische leger als desolaat te bestempelen.”