Hoessein maakt haast met opvolging
Van onze correspondent
AMMAN – Enkele dagen geleden kwam koning Hoessein van Jordanië na een afwezigheid van vele maanden weer in zijn land terug. De bevolking reageerde uitgelaten. Overal hing de vlag uit en waren foto's met afbeeldingen van de koning met zijn broer kroonprins Hassan te zien. Maar dat voor de Jordaniërs zo vertrouwde beeld is in duigen gevallen.
Koning Hoessein hield zich direct na zijn terugkeer bezig met de troonopvolging. Gisteravond werd bekend dat prins Abdallah de nieuwe kroonprins is. De koning heeft haast, want, al zijn daarover geen mededelingen gedaan, de koning heeft waarschijnlijk niet lang meer te leven. Koning Hoessein heeft kanker en is daarvoor maandenlang met chemotherapie in de VS behandeld.
Koning Hoessein heeft in 47 jaar Jordanië van een slaperig klein land in een redelijk welvarende, op het Westen georiënteerde staat veranderd. Vierendertig jaar daarvan was Hassan, de broer van de koning, kroonprins. Vele Jordaniërs geloofden niet dat de koning zijn broer als kroonprins zou laten vallen. De twee broers hebben decennialang samengewerkt. Als de koning in het buitenland was, nam Hassan zijn taken waar. Dat is ook in de afgelopen maanden, toen de koning in de VS verbleef, gebeurd.
Dialoog
Prins Hassan was ook de man van het Jordaanse Instituut voor Interreligieuze Studies dat de verhoudingen tussen moslims en christenen moest verbeteren, verhoudingen die in het rustige Jordanië toch al heel goed waren. Daarnaast hield het instituut zich ook bezig met de dialoog tussen moslims en joden, die echter, sinds het vredesproces tussen Israël en de Palestijnen vrijwel dood is, nauwelijks meer enige inhoud heeft.
Toch waren er al langer tekenen dat Hassan niet de troonopvolger zou worden. Anders dan koning Hoessein. trad Hassan zelden in het publiek op. Ook gaf hij zelden interviews aan journalisten en als er al vraaggesprekken plaatshadden, was dat altijd in het gezelschap van tal van adviseurs om hem bij te staan. Een van de journalisten die prins Hassan interviewden, maar die anoniem wil blijven, vond dat de prins erg onsamenhangend op de vragen inging. „Het leek alsof hij moeite had zich op een onderwerp te concenteren.”
Geen mededelingen
Veel waarnemers brengen het aftreden van prins Hassan in verband met koning Talaat, de vader van de beide broers, die maar heel kort monarch is geweest. Koning Talaat, die na de moord op zijn vader Abdallah in 1951 koning werd, moest al snel, in mei 1953, zijn ambt om „gezondheidsredenen” neerleggen ten gunste van zijn zoon Hoessein. Over wat dat voor problemen waren worden geen mededelingen gedaan. Ook over de reden waarom Hassan na 34 jaar dienst geen kroonprins meer kan zijn, worden geen mededelingen gedaan.
Koning Hoessein zelf vertelde in een interview dat zijn zoon Abdallah in 1963, toen hij een jaar oud was, kroonprins is geworden. Dat besluit werd in april 1965 gewijzigd, toen Hassan kroonprins werd, om de kans op een lang regentschap te vermijden. Dat ging toen niet zomaar. De Jordaanse grondwet van 1952 moest daarvoor worden aangepast. Tot dan toe waren troonopvolgingen in het Hasjemietische koningshuis altijd van vader op zoon gegaan.
Tot voor kort waren er discussies gaande over welke zoon koning Hoessein zou aanwijzen. De bijna 37-jarige prins Abdallah is een kind uit Hoesseins tweede huwelijk met de Britse Toni Gardiner, die in 1972 van de koning scheidde. De andere kandidaat was de 18-jarige prins Hamza, zoon van koning Hoesseins vierde en huidige vrouw, de in de VS geboren koningin Noor, die er veel aan gedaan zou hebben om haar zoon naar voren te schuiven.
Favoriete zoon
Hamza is in de afgelopen maanden het meest aan het ziekbed van zijn vader aanwezig geweest. Het werd tot voor kort algemeen aangenomen dat hij Hoesseins favoriete zoon was. Aan de andere kant waren er al eerder indicaties dat Abdallah het roer zou overnemen. Koning Hoessein vroeg onlangs prins Abdallah de kroonprinsen van Bahrein en Dubai op de luchthaven van Amman te verwelkomen, een taak die volgens het Jordaanse protocol toen nog voor prins Hassan was weggelegd.
Een hoge Jordaanse ambtenaar vertelde dat prins Abdallah zijn oom prins Hassan kan benoemen tot kroonprins zodra hij koning is. Er zijn aanwijzingen dat koning Hoessein wil dat Abdallah dit ook zal doen. Hoessein verklaarde zelf in een interview „alles te zullen doen om te verzekeren dat de toekomst veilig is, dat die wordt gebouwd op liefde, samenwerking en begrip en niet op intimidatie.”
Hoewel paleiswoordvoerders beweren dat Hoessein volledig van zijn ziekte is genezen, lijkt de snelheid waarmee de troonopvolging wordt geregeld erop te wijzen dat de vorst zelf denkt niet lang meer koning te zijn. Jordaniërs zullen de zeer geziene monarch na 47 jaar koningschap node missen.
