„Jelisic bepaalde wie
leefde en wie stierf”

„Volgens de wet zou Goran Jelisic al schuldig kunnen zijn aan genocide als hij een enkele moord zou hebben gepleegd met het oogmerk een raciale, etnische of religieuze groep te vernietigen”, aldus aanklager Bower. „Wij weten niet hoeveel moorden hij gepleegd heeft. Jelisic zelf weet dat niet. Maar als slechts een deel van wat hijzelf heeft gezegd waar is, heeft hij zeker meer dan honderd moorden op zijn geweten”.

Bower zei in zijn openingsrequisitoir dat Jelisic, die ooit zou hebben gezegd dat hij „voor de koffie twintig tot dertig moslims moest doden”, voor zijn moslimslachtoffers het gezicht van genocide was.

Het precieze aantal doet er de komende dagen niet toe. De Bosnisch-Servische monteur Jelisic zelf heeft eerder twaalf moorden toegegeven, evenals de punten in de aanklacht over misdaden tegen de menselijkheid en een geval van plundering. Dat alles gepleegd in een tijdsbestek van twee weken, in mei 1992.

Dat is genoeg voor de aanklagers. Waar het in dit proces om gaat is of hij genocide heeft gepleegd, de zwaarste aller aanklachten, en de enige aanklacht waarop hij onschuldig heeft gepleit.

Persoonlijkheidsstoornis
Het proces ging met enige vertraging van start. Uit een korte verklaring van rechter Jorda bleek dat de verdediging op 25 november heeft aangegeven te twijfelen of hun cliënt geestelijk in staat is het proces te volgen.

Na onderzoek concludeerden twee psychologen echter dat Jelisic weliswaar geestelijk gestoord is, maar niet zodanig dat hij niet begrijpt wat er gebeurt, zo vatte Jorda de conclusies samen. Jelisic zou vooral lijden aan een persoonlijkheidsstoornis. De verdediging bestreed dit en vroeg en kreeg voortzetting in besloten zitting.

Na de hervatting dook een nieuw obstakel op. De Brit Greaves, die het verdedigingsteam met ingang van gisteren versterkte, klaagde dat hij onvoldoende voorbereidingstijd had gehad en vroeg om verdaging tot januari. Na nog eens langdurig besloten overleg werd ook dit bezwaar verworpen.

Door alle vertragingen kreeg A., de eerste van zes getuigen die de komende dagen gehoord worden, weinig tijd voor zijn verhaal. Tot overmaat van ramp bleek hij Jelisic niet met zekerheid te kunnen identificeren.

„Ik zal hem zeker kunnen herkennen aan het litteken op zijn arm”, aldus de 37-jarige moslim, nadat hij moest toegeven moeite te hebben in de bleke, spichtige dertigjarige zijn kampbeul van weleer te herkennen. Jelisic, ten tijde van zijn schrikbewind een jongen van 23, toonde het keer op keer aan de gevangenen in Luka, met telkens weer een ander verhaal waarin hij de heldenrol vervulde.

Jelisic gaf zonder morren gehoor aan het verzoek op te staan en zijn mouwen op te rollen. Geen litteken te zien. Weer koortsachtig overleg tussen rechters, advocaten en aanklagers. Zou Jelisic inspectie van dichterbij willen toestaan? Nee, nee, nee gebaarde zijn raadsman met zwaaiende vinger. Na de zitting bevestigden bronnen bij de verdediging dat Jelisic wel degelijk een litteken op zijn arm heeft.

Het tribunaal heeft tot nu toe twee moslims, twee Bosnische Kroaten en een Bosnische Serviër veroordeeld van misdaden als moord, verkrachting en marteling. De enige andere verdachte die voor genocide terechtstond, de Bosnische Serviër Milan Kovacevic, stierf voordat er een uitspraak was gedaan in zijn Scheveningse cel aan een gescheurde slagader.

De aanklager zei dat Jelisic, die geen bepaalde rang had, door de Bosnisch-Servische autoriteiten was vrijgelaten uit een gevangenis waar hij drie jaar uitzat wegens fraude en naar Brcko gestuurd om moslims te doden. Hij heeft de gerechtelijke onderzoekers verteld dat hij bij aankomst in de stad, die voor de Bosnische Serviers van strategisch belang was, een lijst van moslimverdachten had gekregen met de opdracht zoveel mogelijk van hen te doden.

Amerikaanse NAVO-militairen arresteerden Jelisic in januari. Het proces tegen hem zal naar verwachting tot ver in 1999 duren.