NAVO kan alsnog de mist ingaan

DEN HAAG – Indrukwekkend en technologisch het modernste dat momenteel voorhanden is, zo valt de luchtmacht die de NAVO momenteel in Italië en de Adriatische Zee samentrekt het best te typeren. Toch wordt de slagkracht grotendeels bepaald door een element dat militaire planners niet in de hand hebben: het weer.

Haast is geboden willen de tientallen F-16's, F-18's, Harriers, Tornado's en Mirages onbelemmerd hun vernietigende werk in Servië kunnen doen. Invallende winter, maar vooral mist kunnen de toestellen vleugellam maken.

Om die reden lieten functionarissen zich eind september tijdens een NAVO-bijeenkomst in het Portugese Vilamoura al ontvallen dat, indien het bondgenootschap militair zou ingrijpen, dat in ieder geval voor half oktober zou moeten. De mist dreigt vanaf dat moment de overhand te krijgen, waardoor de effectiviteit van luchtaanvallen aanzienlijk afneemt.

De westerse alliantie heeft wat dat betreft leergeld betaald in Bosnië, waar vergelijkbare klimatologische en geografische omstandigheden heersen. Daar raakten de vele dalen in voor- en najaar dagelijks enkele uren verstopt door een laaghangend wolkendek. De mist verhinderde enkele malen dat NAVO-toestellen hun aanval konden voltooien tegen oprukkende eenheden van de Bosnisch-Servische generaal Mladic, zoals bij de moslimenclave Gorazde.

Paraat
De gevechtsvliegtuigen mogen dan volzitten met hightech, bij de meeste toestellen is het menselijk oog onmisbaar om een voltreffer te plaatsen. Vlak voor het commando „bommen los” moet de piloot of de schutter visueel contact hebben met het doel dat hij wil bestoken. Is dat contact gelegd, dan kan het doel worden 'vastgeklikt' aan de bom die daarop zijn weg zoekt. Maakt mist deze procedure onmogelijk, dan kan een vliegtuig alleen maar „blind” projectielen afwerpen, wat de kans op doden onder onschuldige burgers aanzienlijk maakt. Dat is nu juist wat de NAVO wil voorkomen. Zij wil de Servische leider Milosevic raken waar het hem het meest pijn doet: zijn militaire infrastructuur.

De Amerikaanse minister William Cohen (Defensie) waarschuwde Milosevic vrijdag niet te denken dat de tijd in zijn voordeel werkt. „Tussen nu en het moment dat nodig is om de vele vluchtelingen te hulp te komen, zullen geen twee weken liggen”. Sandy Berger, veiligheidsadviseur van president Clinton, sprak zelfs over aanvallen eind deze week.

Die kans is reëel. De NAVO hakt waarschijnlijk morgen in Brussel de knoop door over haar inzet. De luchtmacht van het bondgenootschap hoeft vanaf dat moment alleen maar haar posities in te nemen en te wachten op het officiële „go” van haar commandanten. Aangezien de NAVO in dergelijke crisissituaties werkt met een reactietijd van maximaal 48 uur, moet een aanval tussen morgen en vrijdag niet worden uitgesloten.

Zo'n 130 jagers, bommenwerpers en tankvliegtuigen zijn dan paraat. De kern bestaat uit enkele tientallen toestellen die al vanaf bases in Italië (onder andere Aviano en Villafranca) het vliegverbod boven Bosnië controleren, zoals in 1995 in het Dayton-vredesakkoord is vastgelegd. Voor de komende militaire operatie hebben de VS, Frankrijk, Groot-Brittannië, Duitsland, Nederland, België, Noorwegen, Denemarken, Canada, Spanje, Italië en Portugal extra vliegtuigen ter beschikking gesteld.

Ondanks de grote hoeveelheid vliegtuigen zal een ander wapen Milosevic de eerste slag moeten toebrengen. Amerikaanse marineschepen in de Egeïsche Zee hebben Tomahawk-kruisraketten aan boord die van afstand met precisie naar hun doel gestuurd kunnen worden. In geval van nood zijn met behulp van satellieten onderweg nog laatste koerscorrecties mogelijk.

De Tomahawks zullen commandocentrales, radarinstallaties, luchtafweer en andere essentiële doelen bestoken. Speciaal daartoe uitgeruste toestellen, zoals sommige Duitse Tornado's, volgen direct met een „elektronisch bombardement”, dat de resterende communicatie tussen de Servische troepen moet lamleggen. Aangevuld met normale bombardementen vormt deze aanpak de eerste aanvalsgolf.

Militair deskundigen verwachten dat Milosevic daarna korte tijd wordt gegund om toe te geven aan de eisen die de Verenigde Naties hem gesteld hebben (einde gevechten in Kosovo, terugtrekking Servische troepen, onderhandelingen met Albanese meerderheid en terugkeer van de ruim een kwart miljoen vluchtelingen). Volhardt hij in zijn verzet, dan volgen nieuwe bombardementen.

Afronden
Of het luchtwapen alleen voldoende is om Milosevic op de knieën te krijgen, is de vraag. Militair deskundigen, onder wie Terence Taylor van het International Institute for Strategic Studies, wijzen erop dat sinds de Tweede Wereldoorlog louter luchtaanvallen onvoldoende zijn gebleken om blijvend succes te boeken.

Eurocommissaris Van den Broek is na een staakt-het-vuren voorstander van het stationeren van een soort vredesmacht om een bestand te handhaven en organisaties in staat te stellen de vluchtelingen hulp te bieden. Volgens een NAVO-diplomaat is het bondgenootschap echter nog niet zo ver. „We moeten daarvoor de militaire planning afronden en hebben zelfs nog niet de lidstaten gevraagd hoeveel troepen ze voor zo'n operatie beschikbaar willen stellen”.

Het ontbreken van zo'n vervolg stemt ook Lawrence Freedman van London University's Kings College sceptisch. Volgens hem durven de vluchtelingen niet naar huis terug te keren zolang NAVO-grondtroepen geen bescherming bieden. „In dat geval leveren luchtaanvallen alleen de Kosovaarse rebellen van het UCK een veilig gebied op”.