Britse kerken komen in 't nauw

Ze is aanvoerder van de oppositie in het Hogerhuis tegen de Human Rights Bill, een wet die de grondrechten vastlegt. Volgens mevrouw Young is dit wetsontwerp in zijn huidige vorm een regelrechte bedreiging voor de Britse kerken.

Morgen beslist het Hogerhuis over de nieuwe wet. Daarna is het Huis van Afgevaardigden ('Tweede Kamer') aan de beurt. De voorzitter van het Hogerhuis, Lord Irvine, heeft de wet al de belangrijkste fundamentele verandering op naam van de regering-Blair genoemd.

Kardinaal verschil
In scherpe bewoordingen geeft barones Young lucht aan haar verontwaardiging over het kunstje dat Tony Blair en zijn partij de kerken zouden hebben geflikt. Ze zegt daarbij te spreken namens grote groepen in de bevolking. „Nog nooit heb ik zo veel steunbetuigingen gehad”.

Dat wil wat zeggen, want de 72-jarige barones heeft een lange en indrukwekkende politieke loopbaan achter de rug. Ze was enkele keren minister, vice-voorzitter van de Conservatieve Partij, gaf leiding aan de Conservatieve fractie en ze was voorzitter van het Hogerhuis.

De Human Rights Bill is een uitwerking van de Europese Conventie, die begin jaren vijftig tot stand kwam. Engeland ondertekende destijds deze conventie, maar dat had geen verdere rechtsgevolgen. Europese verdragen krijgen in het Verenigd Koninkrijk pas geldigheid als ze via een speciale wet van toepassing worden verklaard voor het eigen rechtssysteem.

Het was de regering-Blair die de kwestie van de Human Rights Bill oppakte en een wetsontwerp bij het Hogerhuis indiende. Als het parlement met deze wet akkoord gaat, kan de rechter alle mogelijke kwesties aan de Europese Conventie toetsen.

Daarbij speelt mee dat het Verenigd Koninkrijk als enig West-Europees land geen geschreven grondwet heeft. In de praktijk zal de Human Rights Bill dezelfde functie hebben als onze Algemene wet gelijke behandeling, met dit kardinale verschil dat de Britse wet geen uitzonderingspositie toekent aan kerken en niets regelt voor levensbeschouwelijke instellingen.

Felle discussies
Volgens barones Young wil de Labour Partij de Human Rights Bill bewust gebruiken om de kerken open te breken. In de Engelse kerken woedden de laatste jaren felle discussies over de positie van de vrouw. Een deel van de Anglicaanse (staats)Kerk, de Rooms-Katholieke Kerk en een aantal kleinere kerkgenootschappen blijven zich tegen de vrouw in het ambt verzetten.

Ook het homohuwelijk is aan de overzijde van de Noordzee aan de orde. De Engelse kerken hebben wettelijke bevoegdheden om huwelijken te sluiten en de vraag dient zich aan of ze bepaalde samenlevingsvormen mogen blijven weigeren.

In het licht van die discussie ziet barones Young het aanhangig maken van het omstreden wetsontwerp. Voedsel aan haar wantrouwen geeft de gevolgde procedure „Het is allemaal heel vreemd gegaan. Daardoor had vrijwel niemand in de gaten dat deze wet eraan kwam”.

Zodra zij zich realiseerde hoe bedreigend de Human Rights Bill voor de kerken zou worden, startte ze een offensief. In diverse kranten waarschuwde ze voor het naderende zwaard van Damocles.

Van alle kanten stroomden de adhesiebetuigingen binnen. „Vooral in de kerkelijke gemeenten leeft grote bezorgdheid. Helaas houdt de top zich op de vlakte. Die is bang dat ze als tegenstander van mensenrechten wordt beschouwd”, haalt ze uit.

School
Als voorbeeld van de mogelijke gevolgen van de wet noemt ze het christelijke hospice, dat ongeneeslijke zieke patiënten verzorgt. Euthanasie is taboe in het tehuis. Dan wordt het benaderd door een organisatie die een presentatie in het hospice wil geven over het vrijgeven van euthanasie. Als de instelling dat weigert, voorziet barones Young dat de actiegroep met succes de rechter kan inschakelen.

Een ander voorbeeld: een school die uitgaat van de Anglicaanse Kerk stelt als eis aan sollicitanten dat ze meelevend lid van deze kerk moeten zijn. Dan meldt zich een humanist die niet aan de eis voldoet, maar die wel over uitstekende papieren beschikt. Barones Young vreest dat de man met succes een beroep kan doen op de Human Rights Bill in het geval hij zou worden afgewezen.

In het Hogerhuis heeft ze enkele amendementen ingediend waarin de positie van de kerken wordt veiliggesteld. „Tegen de wet heb ik op zich geen enkel bezwaar natuurlijk, wel tegen de onzekerheid die de wet met zich meebrengt voor de kerken. De Europese conventie kwam na de oorlog tot stand om de verhouding tussen individu en staat vast te leggen. Niemand zou toen geloofd hebben welke kwesties nu voor de rechter worden gebracht. Deze wet geldt niet alleen voor de komende jaren, maar ook voor de volgende eeuw. Wie weet welke kwesties ons dan te wachten staan. Daarbij dienen we te bedenken dat een kerk iets anders is dan een lokale tennisclub. De kerken verdienen bijzondere bescherming”.

Geheime agenda
„Puur interne kerkelijke aangelegenheden zal de rechter laten liggen, maar zodra er arbeidsverhoudingen in het geding zijn, zal hij deze toetsen aan deze nieuwe wet”, voorspelt mr. Paul Diamond. De Londense advocaat is een expert op het gebied van het Engelse kerkrecht en speciaal voor deze kwestie nam hij contact op met de Arnhmese advocaat mr. W. J. E. Hendriks van het Beraad Geestelijke Vrijheid.

Dit beraad werd begin jaren negentig opgericht uit verontrusting over de op handen zijnde Algemene wet gelijke behandeling. Deze wet is steeds gezien als een bedreiging voor levensbeschouwelijke instellingen, maar niet voor kerken omdat die nadrukkelijk worden uitgezonderd.

Dat de Human Rights Bill dergelijke uitzonderingsbepalingen niet kent, neemt Diamond de regering-Blair zeer kwalijk. „Ik vermoed dat de regering een geheime agenda heeft om de kerken bewust onder deze wet te laten vallen”.

De kans dat een aantal amendementen in het Hogerhuis wordt aangenomen is reëel, maar volgens Diamond zal de wet in het Huis van Afgevaardigden waarschijnlijk ongewijzigd de eindstreep halen. „De partijdiscipline daar is te groot”.

Barones Young huivert bij de gedachte dat de wet in deze vorm zal worden ingevoerd. „Eeuwenoude instituten in dit land zullen worden beschadigd en duizenden gelovigen zullen in verwarring worden gebracht. Dat zal voor het hele land erg slecht zijn”.