”Lachmon van Oranje” is niet meer

Jagernath Lachmon

Een andere politicus met een staat van dienst als die van Lachmon was in Suriname niet vinden. Als kind groeide Jagernath, dat zoveel betekent als ”heer der aarde” op in een zeer gelovig gezin in zijn geboorteplaats Nieuw-Nickerie in het rijstdistrict Nickerie, 240 kilometer ten westen van Paramaribo. Op dertienjarige leeftijd vertrok hij naar de Surinaamse hoofdstad om verder onderwijs te volgen. Uiteindelijk schopte hij het tot advocaat.

Hij trok zich tegelijkertijd het lot aan van het e deel van de bevolking, voornamelijk bestaande uit landarbeiders. Hij wilde wat doen aan de maatschappelijke achterstand die zij hadden in vergelijking met vooral de Creolen in het land. In 1947 zag hij kans om zich voor hen in te zetten door voorzitter te worden van de Hindoestaans-Javaanse Politieke Partij (HJPP), de voorloper van de Vooruitstrevende Hervormings Partij (VHP) waar hij tot op de dag van zijn dood leiding aan heeft gegeven.

Sindsdien was Lachmon niet weg te denken uit de Surinaamse politiek. Hij was onder meer de grondlegger van het vrouwenkiesrecht in 1948 en wordt gezien als de 'uitvinder' van de verbroederingspolitiek. Hij weigerde onderscheid te maken tussen ras of religie, zoals hij de afgelopen week tijdens zijn verblijf in Nederland opnieuw herhaalde malen benadrukte. Het was de hindoestaanse Lachmon die begin jaren vijftig met de Creoolse politieke leider Jopie Pengel de etnische hokjespolitiek doorbrak door samenwerking te zoeken. Niet in de laatste plaats omdat hij wilde dat de hindoestanen meer zeggenschap kregen in het machtscentrum.

Tegen de zin van Lachmon streefde Pengel onder druk van diens nationalistische achterban naar een onafhankelijk Suriname, een voortrekkersrol die later door Henck Arron werd overgenomen. De VHP stond die onafhankelijkheid eerst in de weg, maar nadat een dissidente VHP'er voor een meerderheid in de Staten zorgde, legde Lachmon zich erbij neer.

In Suriname had Lachmon vele bijnamen. Een daarvan is ”Lachmon van Oranje” omdat hij van alle politici het meeste op had met het voormalige moederland. ”Buigend riet” is ook zo'n bijnaam, omdat hij met alle politieke winden meewaaide. Hij stond erom bekend met iedereen te willen samenwerken om in het machtscentrum te kunnen blijven. Zelfs de coupplegers van 1980 onder leiding van Dési Bouterse hadden aan de nestor van de Surinaamse politiek een prettige gesprekspartner. De staatsgreep noemde Lachmon recentelijk nog één van de dieptepunten in zijn lange carrière. De vreugde bij hem was daarom groot toen de democratie in 1987 weer langzaam werd hersteld en hij tot voorzitter van de Nationale Assemblee, het Surinaamse parlement, werd gekozen. Een functie die hij ook al eens had bekleed van 1964 tot 1967 in de Staten, de voorloper van de Assemblee.

Na de verkiezingen van 1996 moest hij de voorzittershamer door toedoen van dissidenten binnen zijn eigen partij afstaan. De Nationale Democratische Partij (NDP) van Bouterse en Jules Wijdenbosch kwam aan de macht en Lachmon verdween met zijn partij in de oppositiebanken. De verkiezingen van vorig jaar brachten hem terug op de plaats die hij zo koesterde en hij nam de voorzittershamer weer over.

Over zijn gezondheidstoestand deden de laatste tijd tal van geruchten de ronde. Hij was uitermate slecht ter been, woonde de parlementsvergaderingen als gevolg van ziekte vaker niet dan wel bij en dommelde als hij wel aanwezig was met enige regelmaat achter de voorzitterstafel in slaap. Maar hij wist tussendoor vriend en vijand onverwachts te verbazen door uiterst scherp uit de hoek te komen.

Lachmon hield van de aandacht die hij kreeg en het aanzien dat hij genoot als spil in de Surinaamse politiek. Reden waarom hij nimmer heeft overwogen om, ondanks zijn hoge leeftijd, het politieke speelveld te verlaten. Hij zou het niet hebben kunnen verdragen als hij de scepter had moeten overdragen om vanaf de zijlijn toe te kijken hoe anderen het zouden doen. Met Lachmon is de meest markante Surinaamse politicus van de afgelopen halve eeuw heengegaan. Zijn dood laat een leegte achter, niet alleen binnen zijn eigen partij, maar ook binnen de Surinaamse politiek, die maar moeilijk op te vullen zal zijn.