Ponton op weg naar Barentszzee

Het is gelukt. In vier weken tijd is de ponton Giant 4 van het bergingsbedrijf Smit International ingrijpend veranderd. De aanpassingen zijn nodig om over een paar weken de Russische kernonderzeeër Koersk, die op een diepte van 108 meter ligt, veilig van de zeebodem te kunnen tillen. Op het dek staan 26 hijsstellingen met een hoogte van 10 meter, in de bodem van de ponton is eenzelfde aantal gaten gesneden. Door die openingen zakken over een paar weken 26 kabels, met aan elk uiteinde een metershoge plug, naar de bodem van de Barentszzee.

De pluggen zullen tijdens de lichting grijpen in de gaten die ploegen duikers al wekenlang in de centimetersdikke stalen binnen- en buitenwand van de Koersk aan het boren zijn. In de onderkant van de ponton is een uitsparing gemaakt waarin de commandotoren past, zodat de onderzeeër stevig onder de Giant zit verankerd tijdens de dagenlange reis naar de haven van Moermansk.

Van de meeste aanpassingen is vanaf het dek niets te zien. Sinds zaterdag is het schip uit het droogdok, het grootste deel van de indrukwekkende ponton bevindt zich onder water. „Zoals we de Giant nu zien, ziet hij er ook uit als de Koersk eronder hangt. De mensen die op de ponton werken, zullen zelfs geen glimp van de onderzeeër opvangen”, zegt de directeur van Smit International Europa, Hans van Rooij.

Opgeschort
In de Barentszzee verlopen de werkzaamheden niet zo voorspoedig als in de haven van Amsterdam. Vorige week zijn door het stormachtige weer de werkzaamheden onder water drie keer opgeschort. Hoofdaannemer Mammoet verblikt of verbloost er niet van. „We gaan ervan uit dat de berging half september doorgang vindt. Het ziet er steeds meer naar uit dat we die datum inderdaad halen. De weersvoorspelling voor de komende dagen is gunstig”, zegt een optimistische Leo Versluis, projectleider van de berging.

De gaten die duikers in de 5 centimeter dikke binnen- en buitenwand van de Koersk boren, zijn op vier na gereed. „Het boren van de gaten is een onvoorspelbare klus. Soms duurde het dagen voor we er één hadden gemaakt, terwijl er de laatste uren zes nieuwe bijgekomen zijn”, zegt Versluis. Gisteren stond de teller op 22. De laatste vier zijn in de loop van vandaag geboord.

Het duurt een dag of twaalf om de Giant 4 naar de Barentszzee te slepen. Die periode benut Mammoet om de kop van de 155 meter lange Koersk af te zagen. Het voorste compartiment van de onderzeeër is door een enorme explosie beschadigd en zou kunnen afbreken als de ponton de onderzeeër in zijn geheel van de zeebodem takelt, waardoor het gevaarte uit balans raakt. Daarom is besloten de voorste 20 meter eraf te zagen en die later te bergen. Andere bronnen beweren dat de kop geheime wapens bevat, die de Russen liever niet voor het oog van de hele wereld boven water halen.

Zaagketting
De zaag bevindt zich aan boord van de AMT Carrier. Dat schip is intussen vertrokken vanuit de Noorse havenstad Kirkenes, 300 kilometer van de Koersk, maar had al lang in het gebied waar de onderzeeër ligt moeten zijn. De harde wind van de afgelopen week maakte uitvaren echter te riskant. Waarschijnlijk komt het schip in de loop van de avond aan.

Een zaagketting zal de kop van de Koersk scheiden van de romp. Mammoet hoopt die klus over een week te hebben geklaard. Het installeren van de zaag is de grootste klus en kost een dag of drie. „Dat is een precies werkje”, legt Versluis uit. „Duikers moeten de zaag uiterst zorgvuldig plaatsen. We zagen de kop schuin af, onder een hoek van 10 tot 15 graden. Dan is er geen gevaar dat de kop bij het lichten de romp hindert.”

De tientallen meters lange ketting is bevestigd aan twee zuigankers. De ankers zijn hol van binnen en trekken zichzelf diep de zeebodem in doordat de lucht eruit wordt gezogen. Door de ketting –die is bekleed met schuurbussen– heen en weer te bewegen, trekt deze zichzelf door de 18 meter brede onderzeeër. Zagen met een ketting is een techniek die Smit International vaker toepast. De methode is uit nood geboren, toen er geen andere mogelijkheid was dan een schip dat onder water vastzat met een stuk ankerketting door te zagen.

Het zagen zelf duurt naar verwachting een tot twee dagen. „Tijdens een test in Noorwegen hebben we 10 centimeter dik staal gebruikt, dat van dezelfde kwaliteit is als de wand van de Koersk. Iedere vijf minuten drong de ketting anderhalve centimeter dieper door”, zegt Van Rooij trots.

Kleverig
Mammoet en Smit zien de berging vol vertrouwen tegemoet. Alle technieken zijn beproefd en door en door getest. De Giant 4 heeft boortorens verplaatst die veel zwaarder zijn dan de Koersk. Van Rooij: „De haast die er achter het project zit, dat is nieuw voor ons. Bedenken, ontwerpen en testen, het moet allemaal tegelijkertijd.”

Een onzekere factor –behalve het weer in de poolherfst– is de zuigende werking van de klei, die extra trekkracht eist. „Klei kan heel kleverig zijn. Het moeilijke daaraan is dat je de zuigkracht nooit kunt voorspellen, hoe veel berekeningen je er ook op loslaat. We hebben wel een aantal technieken in huis om met kleverige klei om te gaan, zoals iets meer aan de achterkant tillen of de kleilaag breken met een draad die we onder de Koersk door halen”, legt Van Rooij uit, „Maar pas als we aan het tillen zijn, weten we de sterkte van de zuiging.”

Op dit moment heeft de projectleider van Mammoet minder omvangrijke zorgen aan zijn hoofd. „Ik hoop dat de Giant morgen voor zonsondergang bij IJmuiden is. Dat levert van die mooie plaatjes op.”