Grove verwijten in euthanasiedebat

De sfeer lijkt totaal bedorven. Het gesprek voltrekt zich inmiddels op een wijze die onwaardig is aan de ernst van de zaak. Inhoudelijke argumenten zijn op de achtergrond geraakt, partijpolitieke overwegingen spelen de hoofdrol. De conclusie kan niet anders luiden dan dat het huidige klimaat geen ruimte biedt voor een zinvolle gedachtewisseling, waarbij een ieder met respect luistert naar de stellingname die afwijkt van de eigen gewetensovertuiging op dit terrein.

Christen-democraten
De christen-democraten, verenigd in de Europese Volkspartij (EVP), hadden afgelopen donderdag geprobeerd, in het gebruikelijke overleg tussen de fractievoorzitters over het programma voor de maandelijkse vergaderweek van het EP, op het voorlopige rooster een plekje vrij te maken voor de euthanasiekwestie. De aanvoerders van socialisten, liberalen en groenen reageerden echter afwijzend.

Aanvankelijk wilde eerstgenoemde groepering, gesteund door de afgevaardigden van de kleine protestantse partijen in ons land, gisteren bij de definitieve besluitvorming over de agenda een nieuwe poging wagen. Zij zag daar op het laatste moment van af, omdat de kans op verwerping van haar ordevoorstel groot was.

Bij de regeling van de werkzaamheden verklaarde de Duitser Liese dat de EVP, waartoe hij behoort, er de voorkeur aan geeft de omstreden problematiek op een later tijdstip en dan op een grondige en uitgebreide manier te behandelen. Hij haakte daarmee aan bij het standpunt van zijn tegenstanders in dit verband. Die vinden dat een zo gewichtig thema niet even snel, tussendoor en zonder goede voorbereiding, aan de orde mag komen.

Maar of de volksvertegenwoordiging van de EU ooit daadwerkelijk een bespreking zal wijden aan het betrokken vraagstuk, valt te betwijfelen. De collega's die op een andere lijn zitten, willen dat gewoon niet, constateert Blokland (RPF/SGP/GPV). „Zij doen er alles aan om een blokkade op te werpen.”

Verbaal geweld
Buiten de vergaderzaal gaven mevrouw Martens (CDA) en Blokland enerzijds en de delegatieleiders Van den Berg (PvdA), Wiebenga (VVD), mevrouw Van der Laan (D66) en Lagendijk (GroenLinks) anderzijds in alle hevigheid een vervolg aan hun dispuut. Met veel verbaal geweld aan het adres van de tegenpartij verstrekten zij de pers een toelichting op hun opstelling.

Eigenlijk had premier Kok enkele dagen geleden de toon al gezet. Hij suggereede dat de christen-democraten een actie voeren om het wetsontwerp van het paarse kabinet inzake een herziening van de bepalingen in de sfeer van de actieve levensbeëindiging in een kwaad daglicht te stellen. Naar zijn oordeel sturen zij bewust onjuiste informatie de wereld in. Om het beeld te corrigeren deden de europarlementariërs van de coalitie, in dit verband aangevuld met GroenLinks, de overige leden van het EP gisteren een brief toekomen waarin zij vanuit hún visie de inhoud van het voorstel dat momenteel bij de Eerste Kamer ligt onder de aandacht brengen.

Zij schrijven onder meer: „De officier van justitie heeft natuurlijk de bevoegdheid een eigen onderzoek te verrichten bij het vermoeden van een strafbaar feit. Ook een derde partij kan een zaak aanhangig maken. Het is dus geen correcte interpretatie van deze wet om te zeggen dat euthanasie niet langer strafbaar is.”

Aantijgingen
Van den Berg sloot zich bij de aantijgingen van Kok aan. „Buitengewoon schandalig” noemde hij het optreden van het CDA. „Politiek van het laagste niveau. Dit kan niet door de beugel”, vulde Wiebenga aan, waarbij hij erop wees dat de EVP zelfs het nazisme erbij haalt. Van der Laan had het over „minachting voor de Nederlandse democratie” en deelde mee „diep geschokt” te zijn door „bijvoorbeeld de insinuatie dat de nieuwe regels de mogelijkheid verschaffen verstandelijk gehandicapten te doden.”

Van den Berg zei over degenen die de eind november door de Tweede Kamer aanvaarde aanpak afkeuren: „Zij plaatsen zichzelf op ethisch vlak op de troon van de waarheid. Zij wekken de suggestie dat wij het wat minder zorgvuldig nemen met kwesties van leven en dood. Dat vind ik grof en dat zit mij geweldig dwars. Ook wij hebben geworsteld met deze problematiek.”

Martens van haar kant voelt zich door Kok onheus bejegend. Blokland sprak van „tendentieuze opmerkingen.” Over zijn tegenvoeters in deze confrontatie: „Ik betreur het zeer dat zij de ernst ontkennen van de wijze waarop wij de discussie wensen aan te gaan. Ik op mijn beurt ben geschokt door het feit dat zij telkens, dan met het ene en de volgende keer met het andere argument, dit onderwerp van de agenda weren.”

Lagendijk liet weten dat hij een serieus debat niet schuwt, maar dat er sprake dient te zijn van een zorgvuldige voorbereiding en dat de christen-democraten niet de bedoeling moeten hebben om de afwegingen in Den Haag te beïnvloeden. Ook Van den Berg en Wiebenga bedanken naar hun zeggen voor een gedachtewisseling die erop gericht is een oordeel te vellen over het Nederlandse beleid. Nationale strafwetgeving hoort thuis bij de afzonderlijke lidstaten en niet bij de EU, benadrukken zij.

Hoorzitting
Morgenavond wordt er door een vijftal europarlementariërs, waaronder Blokland, op persoonlijke titel in Straatsburg een hoorzitting georganiseerd over euthanasie. Daarbij zullen uit Nederland vertegenwoordigers aanwezig zijn van onder andere NPV, RMU, Kuria en de wetenschappelijke bureaus van de christelijke partijen.

Minister Borst (Volksgezonheid) heeft, in overleg met het kabinet, een uitnodiging om te verschijnen van de hand gewezen. „Een zwaktebod en een belediging voor het Parlement”, in de ogen van Martens. „Zij wil overal over deze zaak praten, behalve hier blijkbaar.” Sociaal-democraten, liberalen en groenen hebben forse kritiek op de aard van de hearing. Lagendijk beschouwt het forum als „een tribunaal, dat eenzijdig is samengesteld.”

Is al met al de poging om een signaal vanuit Europa af te geven aan de Eerste Kamer in ons land mislukt? Nee, denkt Blokland. Hij meent dat de senatoren de brede bezorgdheid wel degelijk onderkennen. Niet voor niets leggen zij de regering veel vragen voor over hoe de nieuwe wet zich verhoudt tot de internationale verdragen. En dus bestaat er toch enige tevredenheid bij hem. „De discussie en de commotie eromheen hebben hun werk al gedaan”, concludeert hij.