Niet uitgesloten dat Argentijnse drankje rage wordt in Nederland

De mythische mate als ritueel

Het drinken van mate (klemtoon op de eerste lettergreep, matu) is een fascinerend ritueel. Wie het voor het eerst ziet, verbaast zich. De Argentijnen nemen het goedje overal mee naartoe: de groenige kruiden in een potje. Er wordt heet water uit een thermoskan geschonken en ziedaar. Een pijpje daalt neer in de drab in een beker en het geheel wordt met een verheerlijkt gezicht al sabbelend opgezogen. Onmisbaar bij de picknick en in de bus als de rit lang duurt.

Bomen
Mate is al zo oud als de weg naar Rome. Aan het ontstaan van mate ligt een verhaal ten oorsprong. Een goede geest van de indianen, Tupá genoemd, trok eens als arme pelgrim verkleed in een bepaalde streek langs de huizen. Alleen de armste hut deed open en een vriendelijke oude man bood hem eten en drinken bij een warm vuur. Tupá beloonde hem. De volgende dag groeide er naast de hut een prachtige mateboom.

De boom, die met name in de Argentijnse provincie Misiones (dezelfde van het beroemde jezuïetenklooster en de gelijknamige documentaire) en Corrientes gedijt, levert de bladeren voor de beroemde mate. In Latijns-Amerika is mate een mythische drank geworden, die eenzamen troost en wordt gedronken in een gezellig familie- en vriendenrondje van harmonie en ontspanning. Mate drinken is het symbool van de gemeenschappelijkheid. Men doet het gezamenlijk. Soms gaat het pijpje in de beker een hele kring door.

Na de ontdekking en de kolonisatie van Argentinië ontwikkelde het mategebruik zich verder en verder. Het werd steeds aan de wisselende levensbehoeften van de mensen aangepast. Vroeger was het zuiver een mannenaangelegenheid. Later veranderde dat. Het woord mate zou voor het eerst in 1570 zijn opgedoken. Het is verwant aan het Quechua-woord Mati: kalebasflesje. Ook bij indianen als de Guarani komt mate al in vroege bronnen voor.

Oogst
De Spaanse veroveraars zouden mate vooral bij de Tupí-indianen hebben leren kennen. De mateboom wordt 4 tot 8 meter hoog en kan wel 150 jaar oud worden. Hij doet het het best op typisch rode aarde. Tussen mei en september wordt de mate geoogst, maar pas bij het vierde levensjaar draagt de boom 'vrucht'. Elk jaar is de oogst van de mateboom groot en stabiel. In 1999 was er in Argentinië alleen een oppervlakte van 43.800 hectare aan matebomen. Rond de 250 miljoen kilo werd er dat jaar geoogst. Vijfentachtig procent van de verwerking en verkoop ligt in handen van Las Marias, Molinos Rio de la Plata en Larangeira Mendez. Zo'n 60.000 tot 85.000 mensen vinden werk in de mate-industrie. Ook de fabricatie van pijpjes (bombilla's), bekers en potjes zorgt voor werkgelegenheid. Een echte bombilla kan van zilver zijn, maar de moderne goedkope zijn van aluminium. Uit Rusland worden zelfs vaasjes en bekertjes geleverd van hetzelfde hout als de baboesjkapoppen.

Vandaag de dag wordt mate ook gebruikt als ingrediënt voor zoetachtig brood, een Latijns-Amerikaanse variant van de kerststol. De bladeren van de mateboom moeten 20 tot 24 maanden worden gedroogd alvorens ze kunnen worden geconsumeerd. Hoe langer de opslag, hoe duurder het eindproduct, het matekruid.

Hooi en gras
Wie mate voor het eerst proeft, moet even wennen. Het smaakt een beetje naar hooi en gras. Echt lekker is het niet. Toch worden mate veel heilzame eigenschappen toegeschreven, net als de rooibos in Zuid-Afrika en de groene thee in China. Zo bevat mate carotine, coffeïne, ijzer, proteïne en is het rijk aan vitaminen E, B en C. Verder bevordert het het concentratievermogen en spoelt het de nieren schoon. Kortom, het probate huismiddel bij uitstek voor allerlei kwalen.

Behalve dat is mate een sprekende drank. Je kunt er zelfs geheime boodschappen mee doorgeven aan de persoon met wie je het drinkt. Koude mate betekent: „Je bent me om het even.” Zeer hete mate staat voor: „Ik gloei van liefde voor je.” Bittere mate: „Maak je geen enkele illusie.” Mate met een sinaasappelsmaak: „Kom bij me op bezoek.”

Immigratie en emigratie leidden ertoe dat mate bekendheid kreeg over de grenzen. Zo hebben Syrische immigranten die in het begin van de 20e eeuw naar Argentinië trokken, het mategebruik overgenomen. Toen ze later naar Syrië terugkeerden, namen ze de mate mee. Met het gevolg dat mate ook in Syrië in zwang is geraakt.

Bananensmaak
Andere belangrijke landen die mate importeren zijn Chili, Brazilië en Uruguay, vermeldt de Duitse krant de Frankfurter Allgemeine in een uitvoerig artikel over mate. Paraguay zorgt voor zijn eigen mateproductie. Ook in Europese reformzaken kan men mate kopen en zelfs Albert Heijn heeft mate –met een bananensmaak– verpakt als ”Maté” in zakjes.

Net zoals de tango kent Buenos Aires ook een mateclub, namelijk een ”Club del Mate”. Van hieruit probeert men de mate als levenskunst te promoten. Niet uitgesloten is dat mate en Máxima straks in Nederland om voorrang strijden.