Van slecht diplomaat naar slachtoffer

Dr. Feldman is directeur van het Jaffee Centrum voor Strategische Studies van de universiteit van Tel Aviv. Het instituut houdt zich bezig met onderzoek op het gebied van defensie en buitenlandse politiek en adviseert de regering-Barak op dit gebied. Als lid van de Israëlische onderhandelingsdelegatie voerde Feldman onlangs besprekingen met de Palestijnen tijdens de topontmoeting in de Egyptische badplaats Sharm el-Sheikh. Gisteravond gaf de hoogleraar in Amsterdam zijn visie op de gespannen situatie in het Midden-Oosten en de toekomstige relatie tussen Israël en de Palestijnen.

Over de aanleiding voor het uitbreken van de gewelddadigheden laat Feldman geen twijfel bestaan. Het bezoek van Likud-leider Ariel Sharon aan de Tempelberg en de daaropvolgende woedende reactie van de Palestijnen waren de lont in het kruitvat. De dramatische escalatie van de vijandelijkheden had echter van het begin af aan kunnen worden voorkomen, meent hij. „Arafat had de beslissing kunnen nemen het geweld te stoppen.”

Vrijgevigheid
De Palestijnse leider koos er echter volgens hem bewust voor de situatie uit de hand te laten lopen, met alle gevolgen van dien. Hij nam zijn toevlucht tot geweld om de aandacht van de mislukte top in Camp David af te leiden. „Premier Barak heeft in de Verenigde Staten de meest vergaande voorstellen aan de Palestijnen gedaan; hij heeft alle taboes doorbroken. Arafat wilde ook wel enkele concessies doen, maar hij was niet bereid te verklaren dat het conflict met de Joden dan zou zijn beëindigd. Clinton heeft Arafat verweten dat hij niet ver genoeg is gegaan. Ook Europa –zelfs Frankrijk– veroordeelde het optreden van Arafat. Camp David was voor hem een grote mislukking.”

„Daarom wilde Arafat het geweld niet stoppen”, vervolgt de Israëlische professor. „Hij buitte het uit, want het gaf hem een mogelijkheid aan zijn verlies te ontsnappen. Vervolgens zocht hij zijn heil bij de massamedia. De beelden op CNN van rouw en begrafenissen geven natuurlijk een fantastische achtergrond. Zo hebben de Palestijnen het altijd gedaan. Het geweld is een prachtige gelegenheid voor Arafat om zijn gedeukte imago op te vijzelen: van een slechte diplomaat naar een slachtoffer van buitensporig geweld.”

De grote vraag is natuurlijk of Yasser Arafat wel voldoende gezag over zijn volk heeft om de gewelddadigheden daadwerkelijk in te dammen. Volgens Feldman heeft de Palestijnse leider daartoe zeker de middelen. „Er is een aantal incidenten geweest dat buiten hem omging. Maar over het algemeen heeft hij de touwtjes wel in handen. Als ergens het geweld toe- of afneemt, is dat op orders van Arafat. Hij kan misschien niet direct de knop omdraaien, maar hij is absoluut in staat om het binnen twee tot drie dagen te laten ophouden.”

Israël doet er volgens de Jaffee-directeur alles aan om verder bloedvergieten te voorkomen. „In weerwil van de internationale kritiek en de discussie in eigen land, probeert het leger het aantal slachtoffers onder de Palestijnen zo laag mogelijk te houden. Het is een simpele logica: meer doden leiden tot meer begrafenissen en daar komen weer nieuwe protesten van die onvermijdelijk weer in begrafenissen uitmonden. Die cirkel moeten we doorbreken. De internationale media richten alle aandacht op het hoge aantal Palestijnse slachtoffers. Maar als wij niet deze maximale terughoudendheid in acht hadden genomen, waren er nog veel meer doden gevallen.”

Voorlopig lijkt er echter nog geen einde aan de vijandelijkheden te komen. Dagelijks vallen nog doden en gewonden bij botsingen tussen Palestijnen en Israëlische troepen. „We weten nog steeds niet wat Arafat écht wil”, reageert Shai Feldman. „Het kan zijn dat hij het geweld zo lang mogelijk probeert te rekken om internationale instanties zoals de VN erbij te betrekken en het conflict te internationaliseren. Dat zou enerzijds nog een positief teken zijn, in die zin dat Arafat de notie van een onderhandeld akkoord nog niet heeft opgegeven.”

„Maar het kan ook zijn dat Arafat denkt: Israël heeft in 1948 een onafhankelijkheidsoorlog uitgevochten, zo wil ik het ook doen. Ik wil onze onafhankelijkheid niet uit vrijgevigheid van de Joden ontvangen. In de Palestijnse geschiedenisboekjes zal dan staan dat hun staat uit rook, bloed en strijd is geboren. Dan zal hij ook geen enkel belang bij serieuze onderhandelingen hebben.”

Kalasjnikov
Het gevaarlijkste scenario doet zich echter voor als de Palestijnen ervoor kiezen het geweld volledig uit de hand te laten lopen, hetzij uit eigen beweging, hetzij als reactie op pogingen van het Israëlische leger de gewelddadigheden te stoppen, stelt de Joodse wetenschapper. „Er hoeft maar één gek te zijn die weer een zelfmoordaanslag pleegt. Dat zal een zeer harde reactie oproepen. De tolerantie van het Israëlische volk kent grenzen en de roep om actie van de regering en het leger neemt toe.”

De Palestijnen moeten zich echter geen enkele illusie over hun militaire kracht maken, waarschuwt Shai Feldman. „Israël is de sterkere partij. Hun kalasjnikovs vormen echt geen bedreiging voor ons. De Palestijnen hebben diverse keren de gok gewaagd: in 1967, in 1970, in de jaren tachtig. Ze zijn uit Libanon en Jordanië gegooid. Als ze het weer een keer proberen, riskeren ze harde maatregelen en een afwijzing van al hun toekomstige diplomatieke eisen.”