Publiek kiest winnaar debatten tussen presidentskandidaten

De gladiatoren Bush
en Gore treden aan

Volgt de winnaar van het debat president Clinton in januari op in het Witte Huis? „Ja en nee, zo eenvoudig ligt het niet. Het klinkt raar, maar je kunt zo'n debat eigenlijk niet winnen. Je kunt het alleen verliezen. En wie er verliest, wordt minder bepaald door de zogenaamde deskundigen dan wel door het publiek”, aldus Nelson Polsby, politicoloog verbonden aan de Universiteit van Californië. Hij wijst erop dat in het beroemde eerste tv-debat in 1960 de 'deskundigen' meenden dat Richard Nixon inhoudelijk veel beter had gescoord. Maar het publiek gaf de voorkeur aan de fotogenieke John F. Kennedy, die het op televisie veel beter deed.

„Hetzelfde gebeurde in 1980. De mensen die het meenden te weten, beschouwden Jimmy Carter technisch als de onbetwiste winnaar van het debat met Ronald Reagan. Die laatste maakte verschillende fouten. Maar hij was veel meer ontspannen, veel gemoedelijker dan de stijve Carter. Kijkers en kiezers bekijken bij zulke debatten wie zij in het Witte Huis willen hebben, wie zij dat toevertrouwen, en daarbij komt het niet altijd aan op uitgebreide detailkennis van de belangrijkste onderwerpen, zoals onder meer economie, energiebeleid, volksgezondheid, abortus, sociale zekerheid, onderwijs. Op deze terreinen is de Democratische kandidaat Gore verreweg het beste thuis. Maar men let ook op karakter; daar scoort de Republikein Bush bij de meeste Amerikanen hoger. Bush heeft het imago van een man die dichter bij het publiek staat, die niet zo afstandelijk, niet zo 'koninklijk' is als Gore”, aldus Polsby.

„Pure dictatuur”
De debatten tussen beide presidentskandidaten zijn sinds 1960 niet meer weg te denken uit Amerikaanse verkiezingscampagnes. Sinds de jaren '80 worden die confrontaties georganiseerd door de zogeheten Commission on Presidential Debates, waarin vertegenwoordigers zitten van beide grote partijen. Het gaat uitsluitend om Republikeinen en Democraten, ofschoon in het begin van de jaren '90 ook Ross Perot van de Hervormingspartij mee mocht doen. De Commission heeft dit jaar de lat voor deelname aan de debatten bij 15 procent gelegd. Partijen die daaronder blijven, mogen niet meedoen. Dat is pure dictatuur van de grote partijen, zo menen de kleine partijen. Zij missen een unieke gelegenheid om hun boodschap aan een breed publiek te presenteren, want de presidentiële debatten worden door alle grote tv-organisaties uitgezonden.

Gore en Bush hebben zich uitgebreid voorbereid op de debatten, die vooral de twijfelaars onder de kiezers over 'hun' streep moeten halen. Vice-president Al Gore was het afgelopen weekeinde in Sarasota in Florida, waar hij zich terugtrok met zijn adviseurs, mediaspecialisten en… dertien gasten. Hij had die zomaar uitgenodigd tijdens de campagne van de afgelopen weken. Zij waren uitgenodigd omdat zij hem lastige of boeiende vragen hadden gesteld. „Al Gore kent zijn dossiers en hij heeft een enorme ervaring in debatteren. Hij heeft jaren in het Huis van Afgevaardigden gezeten, hij heeft jaren gedebatteerd in de Senaat en hij heeft al talrijke presidentiële debatten uit vorige campagnes achter de rug. Daarom zoekt hij nu een extra dimensie door met zeg maar 'gewone mensen' over de belangrijke verkiezingsonderwerpen te praten. Dat moet hem helpen om minder afstandelijk over te komen”, aldus Mark Fabiani, een van Gores adviseurs.

De Republikein Bush trok zich terug op zijn eigen ranch in Texas. „Ik kan mij hier altijd goed ontspannen en mij ongestoord en dus beter concentreren”, aldus Bush. Hij oefende z'n debatten met Republikeins senator Judd Greg, die optrad als een alternatieve Al Gore.

Voor Bush wordt het een spannend optreden. Hij weet dat hij 'technisch' –dat wil zeggen wat betreft zijn parate kennis van de grote onderwerpen en wat betreft zijn debatervaring– onderdoet voor Gore. Maar dat kan ook juist een voordeel zijn. „Alleen al overleven in een debat met Gore kan hem winst opleveren. Voor Gore daarentegen zijn de verwachtingen zo hoog gespannen, dat dat gevaarlijk voor hem kan zijn. Daarom hemelen Bush' adviseurs Gores debatvaardigheden zo op, elke dag weer. Zij gaan ervan uit dat je diep kunt vallen als de verwachtingen te hoog gespannen zijn”, zo meent Nelson Polsby.

Geen knollen voor citroenen
Bepalen list en tactiek de uitkomst van de drie presidentiële debatten en het ene debat tussen de twee vice-presidentiële kandidaten? „Ik denk van niet. Het Amerikaanse publiek laat zich geen knollen voor citroenen verkopen. Men is in het algemeen goed op de hoogte en men heeft vaak een bijzonder scherp inschattingsvermogen –intuïtief soms– ten aanzien van de karaktereigenschappen van de mensen die men op het scherm ziet. Ik zou de kandidaten daarom aanraden hun adviseurs en mediaspecialisten maar naar huis te sturen en gewoon zichzelf te zijn”, zo meent Mark Burnett, producent van een aantal populaire televisieshows. Is dat advies niet in tegenspraak met zijn eigen vak? „Nee hoor. Kijk, wij verkopen fantasie, dat weet iedereen. Maar als er in onze shows serieuze momenten zijn –als er tussendoor bijvoorbeeld mensen optreden met een serieuze boodschap– dan weet het publiek over het algemeen onmiddellijk waar het om gaat. De mensen zijn niet dom. Daarom zou het erg dom zijn van Bush en van Gore om hun potentiële kiezers voor dom te verslijten”, aldus Burnett.