Moskou moet wennen
aan leven zonder buis

Toen afgelopen zondagmiddag in de stad en de provincie Moskou alle televisiezenders uitvielen, dachten velen dat er weer een politieke omwenteling in Rusland plaatshad. Tijdens de coup in augustus 1991 gingen alle televisiezenders immers over op het uitzenden van een ballet van Tsjaikovski en tijdens de bestorming van het Witte Huis in oktober 1993 vielen de zenders zelfs helemaal uit.

Gelukkig bleek deze keer nog een aantal radiostations te werken, waardoor de Moskouse bevolking er al snel achter kon komen dat de oorzaak van de ruis slechts een brand in de televisietoren was. Ook de kranten kwamen maandagochtend gewoon uit, dus van informatie zijn de Moskovieten niet echt verstoken. Toch ervaren opvallend veel mensen het uitvallen van de televisie als een ware ramp in hun persoonlijk leven.

Zwaar verlies
Zo blijkt uit een enquête van het gerenommeerde Russische onderzoeksbureau Publieke Opinie dat maar liefst 56 procent van de ondervraagden het wegvallen van de televisie als een zwaar verlies ervaart. Ook nog eens 32 procent betitelt het televisieloze tijdperk als een verlies, maar niet heel zwaar. Slechts 12 procent zegt geen problemen te hebben met de niet-werkende beeldbuis.

Voor veel Russen is de televisie veel meer dan een bron van informatie. Na de val van het communisme konden de Russen voor het eerst kennismaken met westerse soapseries en spelprogramma's. De glitterende werkelijkheid die in dergelijke programma's gepresenteerd wordt wijkt zozeer af van het dagelijkse grijze bestaan in Rusland dat velen er al snel hun troost in begonnen te zoeken. Zo hebben de Zuid-Amerikaanse soapseries die hier dagelijks op de buis te zien zijn miljoenen vaste kijkers.

Eenzaam
Vooral voor de oudere generatie die een pensioen ontvangt waarvan nauwelijks de eerste levensbehoeften betaald kunnen worden, is de televisie een onmisbaar onderdeel van het dagelijks bestaan geworden. Velen leven alleen en geïsoleerd en de programma's via de beeldbuis bieden hun de enige bevredigende afleiding. Bijna zonder uitzondering reageren ze op vragen van journalisten over deze televisieloze dagen met zinnen zoals: „Ik denk dat ik gek word zonder televisie”, „Het leven zonder televisie is onmogelijk” of „Ik voel me nu erg eenzaam.” Ook mensen in ziekenhuizen en verzorgingstehuizen voelen zich zonder televisie in de steek gelaten. Velen krijgen weinig bezoek en er is verder weinig vertier in dergelijke instellingen in de Russische hoofdstad.

De Moskouse Medische Noodgevallendienst zag na het uitvallen van de televisiezenders eveneens een snelle toename van het aantal klachten. Daaronder bevonden zich vooral mensen met een verhoogde bloeddruk. Psychologen spreken vooral van grote frustraties onder oude mensen. Toch menen sommigen van hen dat de onderbreking ook een reinigende werking kan hebben. Mensen worden nu immers veel meer gestimuleerd hun eigen leven vorm te geven en zelf contact met de buitenwereld te leggen.

Geweld
Bovendien blijft nu ook de jongste generatie verstoken van geweldsfilms en reality-televisie en ook dat zou een louterende werking hebben. De Russische televisie kenmerkt zich namelijk door een hoog gehalte aan geweld en bloed in zowel films als nieuwsprogramma's op ”prime time”. Al jarenlang pleiten maatschappelijke organisaties en parlementsleden voor beperkingen hierop, tot nu toe tevergeefs. De huidige onderbreking van televisie-uitzendingen geeft hun echter weer nieuwe hoop.

Anderen menen dat het leven zonder televisie een oplossing biedt voor de snel afnemende bevolkingsgroei in Rusland. Een parlementslid sprak zelfs openlijk de hoop uit dat de geboortecijfers nu snel zullen toenemen. Terwijl hierover op dit moment nog geen harde uitspraken zijn te doen, is dat wel mogelijk op andere gebieden.

Internet
Zo hebben zowel bioscopen als videotheken te maken met een enorme toeloop. En ook aanbieders van internetnieuws constateren dat hun pagina's opeens op grote schaal worden geraadpleegd. Volgens hen ontdekken de Russen voor het eerst de ware betekenis van dit in Rusland nieuwe medium. Bovendien zijn Russische televisiezenders massaal hun programma's via internet gaan aanbieden, waardoor nog eens extra veel mensen gestimuleerd worden een internetaansluiting te nemen.

De grootste winnaar van de brand in de televisietoren lijkt echter het mediaconcern Media Most. Dat beschikt namelijk over een geavanceerd en in Rusland uniek satelliettelevisiesysteem, NTV-plus, dat geheel onafhankelijk van de televisietoren opereert. Het enige wat de consument moet doen is een schotelantenne, een decoder en een abonnement aanschaffen. Vervolgens heeft hij toegang tot tientallen televisiekanalen over de gehele wereld, waaronder de Russische onafhankelijke televisiezender NTV. Terwijl zich tot voor kort maar enkele tientallen nieuwe abonnees per dag aanmeldden, is hun aantal de afgelopen dagen opgelopen tot in duizenden.

Duur
Ironisch genoeg betreft dit het enige onafhankelijke Russische mediaconcern, dat zich kenmerkt door een kritische houding jegens het Kremlin. Twee maanden terug werd directeur Vladimir Goesinski nog voor korte tijd opgesloten en regelmatig dreigt de overheid de uitzendlicentie van het station in te trekken. Inmiddels lijkt het Kremlin zijn houding jegens Media Most gewijzigd te hebben en is er zelfs overeenstemming bereikt voor het uitzenden van de programma's van de staatszenders via NTV-plus.

Toch blijft de meerderheid van de Moskouse bevolking voorlopig verstoken van televisie. De aanschaf van een NTV-pluspakket kost al gauw tussen de 400 en 500 gulden, terwijl de pensioenen gemiddeld zo'n 60 gulden bedragen en een gemiddeld maandinkomen rond de 200 gulden ligt.