„Ik stuitte op een muur van vlammen”

Protestantse, rooms-katholieke, Joodse en moslimgeestelijken spreken sobere woorden van troost. De oecumenische dienst neemt een goed halfuur in beslag. Ook de Duitse minister van Vervoer, Reinhardt Klimmt, bevindt zich onder de rouwenden. „Iedereen zwijgt. Indrukwekkend. Er klonk niet één kreet of schreeuw. De mensen hebben zich zeer waardig gedragen”, zegt monseigneur Lagoutte. In een hoek van de hal is een tiental brancards opgesteld. Stuk voor stuk stille getuigen.

Intussen staan buiten tientallen inwoners van Gonesse te wachten. De Franse politie houdt alles scherp in de gaten, maar hoeft geen opdringerige menigte terug te duwen. We zijn hier uit solidariteit, zegt een man van in de veertig. „Dat zou overal ter wereld zo gebeuren.” Met bedrukte gezichten staan ze te wachten. Sommigen houden een roos in de hand. Om de paar minuten davert een vliegtuig over. Het is druk op de luchthaven Charles de Gaulle.

Om halfzeven loopt de Salle leeg en zet de stoet auto's koers naar de rampplek. De rouwenden hebben toestemming gekregen rode rozen te leggen in een straat in de buurt van de plek waar de Concorde neerstortte. Het liefste hadden ze dat op de rampplaats zelf willen doen, maar de Franse autoriteiten willigden hun verzoek niet in. De nabestaanden krijgen geen toestemming pal bij de plaats zelf te gaan kijken. Er moeten nog slachtoffers worden geborgen.

„Het zwaarst getraumatiseerd zullen degenen zijn die weten dat hun geliefden niet zijn geïdentificeerd”, zegt een van de psychologen die op Charles de Gaulle bijstand verlenen aan nabestaanden. „Voor hen zal de rouwverwerking het moeilijkste vallen.” Lichaamsresten zijn in een cirkel van 300 meter verspreid. Honderd ton kerosine heeft een vernietigende explosieve kracht. Misschien behoorden BMW-manager Christian Eich, zijn vrouw en twee zoontjes van acht en tien tot een paar slachtoffers van wie helemaal niets overbleef, zodat zij niet kunnen worden geïdentificeerd.

Of die breedlachende vrouw, van wie nooit meer een portret zal worden gemaakt. De foto was een van de laatste, die van Angelica Stün werd genomen. Als cadeau voor haar zestigste verjaardag kreeg zij van haar man een cruise aangeboden. „Ze was een levenslustige supervrouw”, zegt een werkneemster van de hotelmanager uit Keulen. „Ze reisde veel, en spoorde mij ook dikwijls aan wat van de wereld te zien. Maar ik ben liever thuis.”

Hermetisch afgesloten van de buitenwereld zijn de luchthavenlounges van Air France ingericht voor de opvang van de gasten uit Duitsland. „Het is ontzettend belangrijk dat medische en psychische zorg beschikbaar is. Mensen moeten hun verhaal kwijt kunnen. Wij luisteren, kunnen medeleven bieden zegt Philippe Bargain, hoofd van de medische dienst van de luchthaven. „Een wondermethode bestaat niet. We bezien geval voor geval apart. Ook personeel van de luchtvaartmaatschappij en omwonenden van het hotel in Gonesse kunnen een beroep doen op professionele bijstand.”

Gonesse intussen wordt heen en weer geslingerd tussen medeleven en opluchting. Hoewel alles wat van het hotel Hotellissimo overbleef een zwart geblakerde puinhoop is, had de ramp erger kunnen zijn. Normaal gesproken was de Concorde na de start eerst over de snelweg A1 en daarna pal langs het dorp heen gevlogen. Was de piloot na zijn koerswijziging rechtdoor gevlogen, dan was het straalvliegtuig in het centrum neergekomen. Hoeveel doden er dan waren geweest, is een vraag die wonder boven wonder altijd een theoretische zal blijven.

Schuilplaats
Dat dat zo is, komt doordat het brandende toestel onmiddellijk nadat het over de A1 vloog een scherpe bocht naar rechts maakte. Waarom? Ten oosten van Gonesse ligt Charles de Gaulle, ten zuiden ligt het vliegveld Le Bourget. Doorvliegen naar Le Bourget had meer voor de hand gelegen, en inderdaad, piloot Christian Marty heeft even met de gedachte gespeeld een noodlanding te maken op dat vliegveld. Dat blijkt uit vrijgegeven gesprekken op de vluchtrecorder.

Toen werd hem duidelijk dat de Concorde het nooit zou halen. De ervaren Marty bleven twee gruwelijke mogelijkheden openstaan. De eerste was alles op zijn beloop te laten, aanstormend op het centrum van Gonesse. De tweede was een ruk aan de stuurknuppel te geven, zodat de onvermijdelijke ramp niet binnen, maar buiten het dorp zou plaatsvinden. Omdat ná de aankondiging van een poging een noodlanding te maken, geen gesprekken meer werden gevoerd, zal in het midden blijven of een welbewuste keuze is gemaakt. De inwoners van Gonesse geven de voorkeur aan de versie die de piloot een heldenrol toedicht.

Voor een Britse toeriste, een Frans kamermeisje en twee Poolse stagiaires in hotel Hotellissimo betekende de abrupte koerswijziging echter het einde van hun leven. Dat trieste feit in beschouwing genomen, had het zelfs óók op de rampplek nog erger kunnen zijn. Vijfenveertig toeristen uit Polen keerden dinsdagmiddag nietsvermoedend terug van een busexcursie naar Parijs. Ze raakten al hun spullen kwijt, maar bleven in leven.

„We wisten totaal niet wat er was gebeurd”, vertelde gids Macij Kusnik voor de Poolse radio. „Opeens zagen we dat de weg was afgesloten en hoorden we dat ons hotel helemaal was afgebrand. We verkeerden in shocktoestand en zijn erg moe. Air France, dat alle gebruikelijke bureaucratische rompslomp rond schadevergoedingen even heeft opzijgezet, heeft de Polen geld gegeven voor kleren en andere benodigdheden.

Er waren zelfs nog meer gelukkigen. Gisteravond trad een jeugdorkest uit het Engelse Suffolk op in een kerk in Parijs. Zoals afgesproken. Alleen is voor het gezelschap op het laatste moment een ander hotel geboekt. De groep jongeren zou een uur voor de ramp in het hotel in Gonesse zijn aangekomen. Door een vertraging in het reisschema waren ze nog ver van hun bestemming vandaan. Heel wat dichter in de buurt, toen de ramp plaatsvond, was hotelmanager Patrick Kess van hotel le Relais Bleu. Hij zag de Concorde neerkomen. „Ik schreeuwde, dacht dat de laatste ogenblikken in mijn leven waren aangebroken. Ik zocht een schuilplaats.”Toen realiseerde Kess zich dat het niet zijn hotel, maar Hotellissimo betrof, en hij wilde er naartoe. Hij had geen schijn van kans om hulp te bieden. „Ik stuitte op een muur van vlammen van ongeveer 250 meter lang en 30 meter hoog.”

Extreem geschokt
„Die mensen realiseren zich nog amper wat er is gebeurd. Dat duurt twee tot drie dagen”, commentarieert een toeschouwer bij de Salle Jacques Brel. Dat geldt voor veel van de direct bij de vliegramp betrokken personen. Zo verkeerde reder Peter Deilmann gisteren overduidelijk in een toestand van ontreddering, toen hij de pers te woord stond. De touroperator uit Hollstein, aan de Oostzee-kust, had de Concorde gecharterd om zijn klanten naar het cruiseschip Deutschland te brengen.

„Ik kan niet vertellen hoe erg ik het vind. Ik kan er geen geschikte woorden voor vinden”, zei hij tegen de Duitse pers. Dat was allesbehalve een cliché. Ook Gregor Leutgew is gespecialiseerd in het organiseren van exclusieve reizen voor een rijke clientèle. Hij zei „extreem geschokt” te zijn, maar de zakenman uit Berlijn ziet geen enkele reden de Concorde voortaan te passeren. Resoluut: „Daar is absoluut geen grond voor.”

Bij de directie van British Airways kreeg dezelfde overweging de overhand. De luchtvaartmaatschappij hield gisteren haast demonstratief vast aan het normale vluchtschema. Slechts één passagier haakte –„uit emotionele overwegingen”– af. Zelden zal de start van een Concorde door zoveel mensen met ingehouden adem zijn gadegeslagen, als die van woensdagochtend 11.30 uur. Zo'n 3,5 uur later landde het toestel veilig in New York. Maar boven de Salle Jacques Brel in Gonesse zal voorlopig geen Concorde vliegen.