Drs. Korthals Altes bezorgd over het hart van Europa

Rekenschap van een conflict

Drs. E. J. Korthals Altes, schrijver van het boek ”Heart and soul for Europe”, kreeg brede bekendheid doordat hij in 1986, na 35 jaar diplomatieke dienst, ontslag nam als ambassadeur van Nederland in Spanje. Zijn medeverantwoordelijkheid voor de kernbewapening, waaraan ons land als lid van de NAVO deelnam, bracht hem in conflict met zijn christelijke overtuiging. In dit boek geeft hij daarvan rekenschap. Maar het boek biedt veel meer.

Niet alleen de moderne bewapening, maar de hele westerse welvaartscultuur vervult Korthals Altes met diepe zorg. Door het proces van secularisatie is de samenleving losgeraakt van haar christelijke wortels en in de greep gekomen van individualisme en materialisme. Met als gevolg een wereld vol massavernietigingswapens, een steeds verdere aantasting van het milieu en een groeiende kans op conflicten als gevolg van de toenemende kloof tussen arm en rijk.

In ieder hoofdstuk komt de zorg van de schrijver terug. Doorgaan op deze weg zal de samenleving uiteindelijk te gronde richten. Een ramp die niet is af te wenden met een proclamatie van waarden en normen. Er is niets minder dan een radicale verandering van levenshouding nodig. Een innerlijke vernieuwing die een breuk betekent met de afgoden van deze tijd en met het leven dat volledig horizontaal geleefd wordt. De mens zal zich de vraag moeten stellen wat zijn taak en roeping in deze wereld is in verantwoordelijkheid tegenover God.

Op deze wijze zal er weer hoop voor de toekomst zijn. En de Europese Unie zal dan een hart en een ziel krijgen als onmisbare voorwaarde voor onderlinge samenhang en voor het verstaan van haar verantwoordelijkheid om als grootste handelsblok te streven naar rechtvaardiger mondiale verhoudingen.

Tijdgeest
De auteur is zich bewust dat hij met zijn oproep tegen de tijdgeest inroeit. Maar op grond van zijn geloof in God is hij hoopvol gestemd. Bovendien signaleert hij positieve verschijnselen, zoals de activiteiten van mensenrechten- en milieuorganisaties, uitspraken van het Vaticaan en de Wereldraad van Kerken en een groeiend onbehagen onder de burgers. Ondanks de secularisatie zijn de religies naar zijn mening in staat grote groepen te mobiliseren. Voor maatschappelijke organisaties en de kerken ziet hij dan ook een belangrijke rol weggelegd. Vooral ook voor de onderlinge dialoog tussen de religies.

Het boek is een indringend appèl tot ontwaken dat ieder aangaat, ook al zal niet ieder alle opvattingen van de auteur onderschrijven. Met de schrijver zeggen we dat het primair gaat om de innerlijke levenshouding. De verkondiging van het Evangelie kan niet zonder consequenties blijven voor ons staan in de wereld. Maar, zeggen we, de kerk zal zich hierbij verre hebben te houden van vereenzelviging van haar boodschap met een politiek program. Daarmee zouden we weer terug zijn bij uitspraken als destijds van de hervormde synode over de kernbewapening en de welwillende houding van de Wereldraad tegenover het communistische systeem van de Sovjet-Unie van weleer.

Prediking
Het is juist de politieke prediking geweest die sterk aan de secularisatie heeft bijgedragen en een leegloop van de kerken heeft veroorzaakt. Een kerk die zich bedient van een vooruitgangstheologie gaat voorbij aan het gewicht van de zonde en de verdorven aard van de mens. Dat is geen alibi om ons bij de feiten neer te leggen. Ook in kerkelijke kringen is de geest van de wereld diep doorgedrongen. En de prediking van Kruis en Opstanding zal dat hebben aan te wijzen.

Maar we zullen ons bewust moeten zijn dat we met onze inspanningen om het leed in deze wereld te verzachten, de armoede te bestrijden en een rechtvaardiger samenleving na te streven, het vermogen missen een betere wereld tot stand te brengen.