Frances Mayes: Cortona is blij dat ik het op de kaart heb gezet

Pluk de dag in Toscane

Veel schrijvers hebben ervan afgezien over Italië te schrijven omdat anderen voor hen dat al zo vaak hadden gedaan. De Amerikaanse Frances Mayes behoort in ieder geval niet tot deze groep. Nadat haar eerste boek over haar huis in Toscane een bestseller werd, schreef ze in een vloeiende beweging het vervolg over het zoete leven in het veelbezongen land. „Kennelijk voorzien mijn vertellingen in een behoefte.” Haar boeken gaan dan ook niet zozeer over Italië dan wel indirect over haarzelf.

Het succes verbaast haar nog steeds. Van de ene op de andere dag werd ze dankzij ”Een huis in Toscane” een beroemdheid. Talloze Barbara's en Hillary's ondernemen sedert anderhalf jaar zwelgend een pelgrimage naar Cortona, de plaats van hét huis van Frances Mayes. Dat tot dusver vrij onbekende stadje ligt niet ver van het Meer van Trasimeno, waar in de zomer hordes Nederlanders op afkomen. In de rustige antichambre van een Amsterdams hotel glimlacht Frances Mayes verrukt als ze het over Toscane heeft. Ze kwam er voor het eerst op haar twintigste. Au fond is er niets vergelijkbaar met die weergaloze provincie, vindt de Amerikaanse. „Neem alleen eens de schoonheid van het landschap met zijn welvingen en glooiingen. Het heeft geschiedenis die tot in het heden present is. Het ligt centraal in Italië, zodat je snel ergens anders bent. Als je in Californië 15 mijl rijdt, doe je dat gedachteloos. Hier heb je binnen 15 mijl alle fraais in een notendop: schatten, pasta's en karakters.”

Ze kwam aan de hand van een lijst met boerderijen die te koop waren min of meer toevallig in Cortona terecht. Heel veel was dat niet meer, want talloze buitenlanders, al dan niet beroemd, hebben een optrekje in Toscane. Frances Mayes raakte meteen gecharmeerd van het gebouw met de zestien even grote vertrekken. Steentje bij steentje knapte ze het idyllische pand op en vond het ultieme geluk in de dagelijkse beslommeringen.

Mysterie
De aanschaf van het pastelkleurige pand betekende voor haar een metaforische verandering. „Als je na een periode van reizen een huis koopt, betekent dat dat je van het zwerven overgaat op het wortelen.” Dat laatste wilde Mayes slechts in Italië. „Ik koester een enorme affiniteit met Italië. Het is de herkenning van het thuis zijn. Datzelfde gevoel onderga ik in Georgia, waar ik ben geboren. Niet in Californië, waar ik negen maanden van het jaar woon en werk. Dit gevoel ergens thuis te zijn, kun je niet verklaren. Het is en blijft een mysterie.”

Behalve dat ze zich vestigde in een ander land, was ook het schrijven voor Frances Mayes nieuw. Al 23 jaar werkzaam als docent poëzie aan de Universiteit van San Francisco, publiceerde ze vijf gedichtenbundels. Zelf ziet Mayes een overeenkomst tussen haar poëzie en haar proza. „Het is interessant dat mijn twee boeken alles hebben te maken met het besef van ”plaats”. Een plaats oefent invloed op je uit en vormt je. Het is een obsessie van veel zuidelijke schrijvers in Amerika zoals onder anderen Flannery O'Connor.”

Mijn twee memoires vormen een „doorlopende herinnering” van mijn ervaringen in Cortona, legt Frances Mayes uit. „Toen ik de laatste zin van ”Een huis in Toscane” schreef, legde ik de eerste zin van ”Bella Toscane” al op papier vast. Trouwens, ik ben nog helemaal niet klaar met mijn schrijven over Italië.”

Anders dan de wederwaardigheden rond het huis in Cortona is ”Bella Toscane” gevarieerder qua onderwerp. Andere locaties en streken komen meer aan bod, net als de Italiaanse keuken en bezoekjes aan de markt. „Logisch, dit is mijn natuurlijke expansie vanuit Cortona.”

Lyrisch
Naar negatieve aspecten van Italië moet in de lyrische tweeluik van Frances Mayes vergeefs worden gezocht. In levendige bewoordingen weidt zij spontaan en wat onkritisch uit over het land dat haar hart stal. „Hier, in Cortona, werken het postkantoor, de bank en de taxi. Ik weet dat dat niet overeenstemt met het stereotype van Italië. Toch merk ik in Cortona nauwelijks iets van de bureaucratie of de maffia.” Ze erkent dat ze het land niet grondig genoeg kent. „Ik ben niet objectief over de Italiaanse samenleving. Evenmin ben ik gekwalificeerd er een oordeel over te geven.”

De schrijfster houdt van de Italianen en hun leefstijl. „Ze brengen het verleden tot leven. Wat wij in de VS steeds doen, is gebouwen er na vijftig jaar neerkwakken en er nieuwe neerzetten die dan weer vijftig jaar meegaan. Daarentegen slaan Italianen een brug tussen verleden en heden.” Verder merkt Frances Mayes op dat Italianen creatiever omgaan met de tijd. „In Californië werkte ik tegen de klok op en maakte ik me druk over van alles wat ik moest doen. Italianen zijn niet zo bezeten van hun carrière als het merendeel van mijn Amerikaanse vrienden.”

Bovenal leerde Frances Mayes de maaltijden waarderen. Als ze zelf terugreist naar San Francisco, gaat er wijn, olijfolie en pecorino (schapenkaas) mee. „Neem de manier waarop ze er een tafel bijschuiven. Als er opeens twintig mensen mee-eten, is dat geen probleem. De gast is heilig. Geweldig is de wijze waarop ze de geroosterde duif en de pasta opdienen, de weelderigheid en de overvloed”, weidt Mayes uit. Die tafelrijkdom geeft iets weer van de Italianen zelf, hun generositeit, esprit en warmte. Zoals de maaltijd bestaat bij de gratie van wat het seizoen heeft te bieden, zo plukt de Italiaan elke dag van zijn leven alsof het een gouden dag is.

Bloemzaad
Haar boeken zijn niet in het Italiaans vertaald. Liever niet, gebaart ze. „Ik denk dat veel Italianen zich dan zullen afvragen of dit hun land is. Ik schrijf immers niet over Italië als zodanig, maar vanuit mijn perspectief. De Italianen die het in het Engels hebben gelezen, bellen me vaak op. Ze vinden het geweldig. Zo was er een jonge vrouw uit Cortona die ervan droomde in Engeland of Frankrijk te wonen. Mijn boek opende haar ogen voor haar eigen land. Dat een Amerikaanse dat moest bewerkstelligen, riep ze uit.”

Van een tamelijk onbekend dichter schoot Mayes als auteur van proza als een komeet omhoog. Ze is een ”celebrity” en heeft er net een promotietournee langs dertig Amerikaanse steden op zitten. Desalniettemin weet ze haar status te relativeren. „Mijn boeken spelen in op de behoeftes aan een trend, een hype. Er zijn altijd al mensen naar Toscane getrokken. Ik kan niet verantwoordelijk worden gehouden voor de duizenden die jaarlijks naar Toscane trekken. Je kunt het van de positieve kant bekijken. Cortona is blij dat ik het op de kaart heb gezet.” (Niet zonder trots:) „Het stadsbestuur gaf me daarom het ereburgerschap.”

„Als dichter weet je dat je lezerskring klein is en daar ben je tevreden mee. Ik stond niet in het brandpunt van de belangstelling. Met ”Een huis in Toscane” werd dat abrupt anders. Ik was onthutst, het gaf mijn leven een ingrijpende wending. Zo heb ik twee jaar vrijaf gekregen om schrijver te zijn. Dat is een geschenk, want het schrijven deed ik er noodgedwongen naast.” Het andere merkwaardige gevoel is haar nieuwe publiek. „Ik ontvang duizenden en duizenden brieven. Mooie brieven, uit Nederland bijvoorbeeld, met zakjes bloemzaad, boekenleggers en foto's van kinderen. Het is fantastisch een band met lezers te hebben. De mensen die mijn boeken lezen, zijn mijn vrienden.”

Het liefst hanteert Mayes de pen in de late namiddag, als het te vroeg is voor het diner en te laat om ergens heen te gaan. In die tijd, tussen hond en wolf zogezegd, beviel zij van haar eerste manuscript. Aanvankelijk koesterde haar uitgever er geen hoge verwachtingen van, „want de oplage was slechts 5000, gering naar Amerikaanse begrippen.” Daarna werd het, zoals om meestal onverklaarbare redenen, een regelrechte commerciële hit. Haar eerste boek staat nu al meer dan 87 weken op de Amerikaanse topscore. Ook in Nederland vliegt het over de toonbanken.

Midlife
Eigenlijk vertellen de boeken van Mayes niets nieuws. De reden van het succes moet wellicht worden gezocht in de gevoelige snaar die Frances Mayes weet te raken bij mannen en vrouwen die in een bepaalde levensfase zijn aangeland. Ten eerste gaat het over Italië als synoniem voor ”la dolce vita”, waar iedereen heimelijk naar verlangt. Ten tweede schrijft de Amerikaanse over een vrouw in een midlifecrisis die een opening zoekt in de dichtgeslibde horizon van het bestaan. Voor Frances Mayes kwam er na een lang huwelijk een scheiding. Ze pakte de kans het roer van haar leven om te gooien gretig aan. Zij, als Californische workaholic, „wilde het leven dramatisch op zijn kop gooien met iets onmogelijks, iets groots en iets moeilijks.” Een passend onderdeel in dat traject, was de relatie met Ed, met wie ze op een hoofdstedelijke grachtenbrug poseert.

Onder de Toscaanse zon creëert ze een ideaal voor de moderne lezer die op zoek is naar inspiratie en motivatie. Het is Mayes' boodschap van huisje boompje beestje gelardeerd met een exotisch tintje die aanslaat bij de lezers. „Ik heb honderden brieven gekregen van mensen die daarop antwoordden. Niet omdat dit boek over Toscane, reizen, eten en kunst gaat, maar omdat het het verhaal is van iemand die een radicale ommekeer in het leven probeert aan te brengen op een moment dat alles tegenloopt of stilstaat. Dat betekent altijd een risico nemen – en mensen hebben er belang bij te weten hoe dat afloopt.”

Doorgaans brengt Frances Mayes drie tot vier maanden van het jaar in Italië door. Tot eind september verblijft ze in Cortona om uit te rusten. „Ik ga niets doen. Uitrusten en in de schaduw zitten met een boek. Mijn huis is nog niet af. Weet je, oude huizen zijn nooit af.”