Kerstnacht in Russisch leger

”Kerstverhalen” is de ondertitel van ”Klokken over Rusland”, maar dat is net iets te bescheiden. Het aardige boekje, een herdruk van een uitgave uit 1954, bevat behalve drie korte verhalen van Elja Vlas, B. Nijenhuis en Okke Jager ook nog twee kerstgedichten – van Okke Jager.

De drie vertellingen hebben elk hun eigen charme. Het titelverhaal van Elja Vlas vind ik het zwakst, terwijl de andere twee in zeggingskracht niet voor elkaar onder doen.

In ”Klokken over Rusland” beleeft een grenswacht van het Russische Rode Leger de kerstnacht op een speciale manier. Terwijl hij zijn wodkarijke roes van die middag uitslaapt, gaat een droom met zijn hersenspinsels aan de haal. De herinneringen aan vroeger die hem juist die morgen in gedachten kwamen, toen hij als kleine jongen samen met zijn vader en moeder de kerstmis bezocht en in aanbidding voor de icoon met de Heilige Familie neerknielde, lopen er in zijn droom op uit dat hij een gericht schot op Jozef, Maria en de Heere Jezus lost. Als een soldaat hem ruw wakker maakt, omdat het nu zijn beurt is voor de wacht, kan de hevig verwarde man verbeelding en werkelijkheid nog niet scheiden. Dan ziet hij in de verre sneeuw een groep aankomen. Is het de Heilige Familie van de icoon?

In tegenstelling tot de romantische witte wereld waarin dit verhaal zich afspeelt, laat Nijenhuis zijn hoofdpersonen deel uitmaken van een stadse gribus. De vervulling van de kerstboodschap blijkt uit de indrukwekkende menslievendheid die enkele van de achterbuurtbewoners aan de dag leggen. De typische Nijenhuis-humor van de lach en de traan ontbreekt ook in dit verhaal niet. Het verhaal slingert de lezer heen en weer tussen een weemoedige stemming vanwege de meelijwekkende situatie van de sloppenbewoners en een lichte geamuseerdheid, omdat de voorvallen en de interrupties van de verteller ontegenzeglijk komisch aandoen. Het thema zelf blijft desondanks in alle ernst doorklinken.

Blinde man
Okke Jager besluit de bundel met een verhaal vol symboliek over een blinde man bij wie rond Kerst plotseling het besef doorbreekt dat hij zijn medemens de kerstboodschap moet gaan brengen. Hij treft in alle oprechtheid voorbereidingen, zonder zich te realiseren dat zijn bedoelingen hem gelijk maken aan de luid biddende farizeeër op de hoek van de straat. Hij ziet namelijk de balk in zijn eigen oog helemaal over het hoofd.

De twee gedichten van Jager zijn eveneens beschamend voor de hoofdpersonen en daardoor confronterend voor de lezer.

Het is een mooi bundeltje, voor een bescheiden prijs. Wie dit boekje leest, heeft stof tot nadenken, meer dan wie zich onderdompelt in de zoetige verhalen die je juist rond Kerst in ruime mate tegenkomt.