Kerstliedjes

„Een afschuwelijk versje! Bij regels als: ”die miljoenen eens zaligen zal” of ”hulpeloos kind, heilig kind/ dat zo trouw zondaars mint” draait het hart mij in het lijf om,” aldus Ad den Besten in 1977. Toch heeft ”Stille nacht, heilige nacht” het inmiddels gebracht tot Nederlands populairste kerstlied.

Het is maar een van de vele wetenswaardigheden die C. J. Aarts en M. C. van Etten in een pocket over kerstliedjes bijeen hebben gebracht. De ontstaansgeschiedenis van de topper onder de kerstverzen doen ze in de inleiding uitgebreid uit de doeken. De Oostenrijkse kapelaan Joseph Mohr schreef het lied vlak voor Kerst 1818, omdat er een vers nodig was om in de kerstnacht zonder orgelbegeleiding te kunnen zingen; het orgel deed het namelijk niet. Het uit de nood geboren lied bleek bepaald geen eendagsvlieg; het is inmiddels in alle talen vertaald.

De bundel bestaat uit twee helften: van oorsprong Nederlandse en van oorsprong buitenlandse kerstliedjes, met vertaling. Criterium voor opname was de bekendheid van de liederen, maar daarnaast vonden de samenstellers het nodig enkele hedendaagse kerstliedjes op te nemen. Zo komt het dat ook de volkszanger André Hazes een plaatsje heeft gekregen, met de smartlap ”Eenzame Kerst”.

Van elk lied wordt vermeld wanneer en in welke taal de oorspronkelijke versie is ontstaan en welke kerkelijke afkomst het heeft. Na de liedjes volgt een uitgebreide ”Verantwoording en varianten”, waarin de bronnen worden vermeld, varianten op de oorspronkelijke versies en verdere, meer of minder amusante details.

De samenstellers hebben leesbaar plezier gehad in het bijeenzoeken van materiaal voor deze bundel. Alleen, hoewel je dat bij kerstliedjes zou kunnen vermoeden, is het geen christelijke bundel geworden. Er staan verscheidene seculiere kerstversjes in en de opmerking aan het eind van de inleiding zegt wel iets over de aard van deze verzameling: „Het liedje over het joelfeest (een oeroud ritueel met kaarsen om de donkere dagen te verjagen, EBD) hebben wij nagelaten 'heidens' te noemen, om de kansen van de auteur, straks aan de hemelpoort, niet onnodig te schaden.”