Feike Asma was „strijdbaar, maar ook omstreden”

Meningen over markant musicus

Beschimpt en uitgescholden, maar nooit terugscheldend. Genegeerd en gewaardeerd. Strijdbaar, maar ook omstreden. De behoeder van de erfenis van Jan Zwart. Veelkleurig, niet in alles bewonderd. Respect en waardering. Het zijn ontboezemingen over Feike Asma, te lezen in het door Klaas Schippers geredigeerde en door Johannus Orgelbouw uitgegeven boek ”Over Feike Asma gesproken...”.

Schippers noemt zichzelf de meest puriteinse Asma-adept. Zijn leven lang was hij met Asma bevriend. Vandaar dat hij hem door een gekleurde bril bekijkt. Daaraan ontkomen evenmin de 65 schrijvers die hun mozaïekje voor dit boek bij Klaas Schippers inleverden, die ze vervolgens als een memorandum gebundeld heeft. Met het verzamelen daarvan was hij in 1991 al zover dat ze konden worden uitgegeven. Dat werd echter verhinderd. Nu we inmiddels een flinke tijd verder zijn, is een aantal van de scribenten overleden. Ze worden in een necrologie achter in het boek genoemd. Bijna negen jaar later is het er dan toch van gekomen.

„Een boeiende collage aan gebeurtenissen en meningen over Feike Asma, die de lezer meenemen naar vervlogen tijden, toen de maestro nog leefde”, aldus Johannus-directeur Gert A. van de Weert bij de presentatie van het boek op de Wegwijsbeurs in Utrecht. Hij noemde Asma zelfs „de organist der kleine luyden.”

Grootvorst
'Iedereen op zijne wijs'. Dat is het beeld dat het fraai uitgegeven boek uitstraalt. Uit de collage van meningen over de orgelreus: „Een unieke figuur in ons vaderlandse muziekleven.” (Ben Fey). „Een ”priester” met zijn orgelspel.” (Nettie Bos). „De grootvorst van de toenmalige orgelspelers.” (Caroline Kaart). „Strijdbaar, maar ook omstreden.” (Jaap Kroonenburg). „Een grote persoonlijkheid en bezeten van zijn beroep.” (Herman Krebbers). „Hij speelde brutaal en zag wel eens een paar noten door de vingers.” (Jaap van den Hurk). „Wars van elke pretentie en artistieke aanstellerij.” (Rine Geveke). „Er gebeurde iets als Asma speelde.” (Sander van Marion). „Ik was nadrukkelijk geen adept.” (Han Lammers).

„Een intens muzikale man; een leeuw achter het orgel.” (Peter van Dijk). „Geen Asma-epigoon, wèl een bewonderaar van zijn musiceerdrift.” (Nico Verrips). „Beschimpt en gescholden, maar nooit terugscheldend.” (André Verwoerd). „Een Horowitz op het orgel.” (Lucas Lindeboom). „De representant van het organistendom.” (Louis van Dijk). Wat de werkelijke oorzaak is geweest van het feit „dat Asma's spel zulk een emotionele hoogspanning opriep, dat iemand de kerk moest worden uitgedragen”, zoals Henk J. van der Tholen schrijft, is waarschijnlijk niet meer te achterhalen.

Overgedoseerde musiceerdrift
Klaas Schippers levert de grootste bijdrage in de vorm van een levensbeschrijving, weliswaar „binnen de inkadering van de uitgave gedwongen tot het maken van keuzes.” Hij noemt Asma „een markant muzikant.” „Wat voor de een het feest der herkenning was, daar dachten sommigen anders over.” „Niet iedereen kon zijn soms overgedoseerde musiceerdrift waarderen.” „Asma wist echt wel dat zijn in de kerkdienst ontstane koraalbewerkingen aan de voet van de componistenberg lagen.” „In een stuwende climax, versmolten met de werkelijk unieke Asma-sound, gaf hij uitdrukking aan zijn beleving.”

Een klein slippertje maakt Schippers op pagina 23, waar hij de unieke invulling van Asma's musiceren toeschrijft aan zijn manier van registreren, toucheren, fraseren en programmeren. Toucheren doet alleen de dokter. Toucher in de betekenis van het indrukken van toetsen wordt alleen als zelfstandig naamwoord gebezigd.

Niet gelukkig ben ik met de wijze waarop Schippers' bijdrage in de bundel is verwerkt. Het begint met de rechterkolom van pagina 7 en volgt in een vast patroon de rechterkolom van elke oneven bladzijde. Soms niet altijd even goed herkenbaar, beslaat de mozaïek van Schippers dan ineens drie kolommen, onder andere op de pagina's 13, 63 en 123, of twee kolommen (131). Dat is een zoekplaatje. Verder heb ik het boek met genoegen gelezen. Het bevat een tot 1 juli 1999 bijgewerkte discografie van Asma, een lijst van uitgegeven werken en manuscripten.

Het boek gaat vergezeld van een cd, die een aantal nooit eerder uitgebrachte opnamen bevat van koraalbewerkingen van Asma zelf die hij in de periode 1976-1981 op Johannus Opus 130 in de Feike Asma-zaal te Ede speelde. De uitgave is enkel bij Johannus Orgelbouw in Ede en bij dealers van Johannus-orgels verkrijgbaar.