Titel: Reinaert de Vos, Tekst in context 3
Auteur: Hubert Slings
Uitgeverij: Amsterdam University Press
Amsterdam, 1999
ISBN 9053562478
Pagina's: 104
Prijs: ƒ 19,50

Maerlant en Reinaert in nieuwe jas

In de serie ”Tekst in context” verschenen onlangs twee nieuwe deeltjes: ”Jacob van Maerlant” en ”Reinaert de Vos”. De werkelijk schitterend uitgegeven boekjes zijn bedoeld voor de bovenbouw van havo en vwo en zijn geschikt zowel voor klassikale behandeling als voor zelfstudie.

Bij de verschijning van het eerste deel in de serie, ”Karel ende Elegast”, werd in een interview met de samensteller Hubert Slings al opgemerkt dat het initiatief zeer toe te juichen is en moed geeft tegenover alle moedbenemende tendensen voor het vak literatuur in de tweede fase. De hoge verwachtingen, gewekt door de mooie uitvoering van deel 1, worden door de opvolgers meer dan waargemaakt.

Het deeltje over Jacob van Maerlant is samengesteld door Ingrid Biesheuvel en (uiteraard) Frits van Oomstrom. In de vier oneven hoofdstukken staat steeds een werk van Van Maerlant centraal, in de even hoofdstukken wordt ingegaan op de achtergronden, de context.

Een fraai voorbeeld daarvan trof ik aan in hoofdstuk 2, waar Van Maerlant bij de jonge graaf Floris V een opmerkelijk pleidooi voert voor een studiebeurs: „In steden dire mogenthede maak scholen, ende doe leren mede die kinder van dinen lande. Zijn zij arm, vul hem die hande.” Natuurlijk wordt ruim aandacht besteed aan fragmenten uit ”Der naturen bloeme”, het bekendste werk van Van Maerlant, door hem bedoeld als een serieus wetenschappelijk naslagwerk.

De samenstellers maken duidelijk dat de mens in sommige opzichten nauwelijks veranderd is: ook in Maerlants dagen verzuchtten 70-plussers: „Alleen wat vroeger was… dat is goed!” Ook laten zij de middeleeuwers in hun waarde als mensen die niet ongevoelig waren voor allerlei moois in de natuur, maar ook niet schroomden het nut van die natuur te exploiteren. Over de voorbeeldfunctie van de natuur: de arend jaagt zijn jongen weg wanneer hij ziet dat ze volgroeid zijn. Dat zouden eigenlijk alle ouders moeten doen, concludeert de dichter!

Wie op deze manier oude teksten doorzichtig maakt, helpt leerlingen in de eerste kennismaking een geweldig eind op weg. De geboden informatie is steeds belangwekkend en de pakkende kleurenillustraties nodigen uit tot verder onderzoek. Dat onderzoek wordt verder door de vragen achterin gestimuleerd. De C-vragen laten leerlingen bijvoorbeeld grijpen naar een etymologisch woordenboek voor de verklaring van het woord ”beesten” en naar het beroemde gedicht ”De Dapperstraat” van J. C. Bloem voor een analyse van diens natuurbeschouwing. Uit deze veelheid aan vragen moet een keuze gemaakt worden. Ook als leerlingen maar met enkele intensief aan de slag gaan, zijn zij bewust of onbewust bezig literatuurgeschiedenis uit haar geïsoleerde status te halen. Zij leren lijnen trekken en verbanden leggen; leren over vroeger, over nu en over zichzelf.

Zijn Van Maerlants teksten niet bij iedereen bekend, het verhaal van Reinaert de Vos is publiek bezit en dat is niet verwonderlijk: vanaf de uitvinding van de boekdrukkunst tot op heden is gemiddeld elke twee jaar een uitgave van de Reinaert verschenen! Hoofdstuk 10 spreekt zelfs over reynaerdofilie, zich bijvoorbeeld uitend in een uitgezette fietsroute die langs verschillende plaatsen voert die op grond van Willems verhaal te lokaliseren zijn.

Wie zijn Reinaertliefde met meer verrassende feiten en achtergronden wil voeden, kan uitstekend in dit werkje terecht. Het is zeker niet alleen geschikt voor schoolgebruik. Naast de oorspronkelijke Middelnederlandse tekst is (evenals in de voorgaande delen) steeds een goedlopende hedendaagse vertaling geplaatst en van de oorspronkelijke 3400 regels zijn hier en daar bepaalde stukken weggelaten en in plaats daarvan kort samengevat. Daarbij is de verhaallijn zo veel mogelijk intact gelaten. Het verhaal van Reinaert is door deze manier van tekst bezorgen zeer toegankelijk gemaakt.