Thomése tekent roerige periode uit de Franse geschiedenis

Het masker van de wereld

”Het zesde bedrijf” heet de nieuwe roman van P. F. Thomése. Schijn en werkelijkheid lopen dooreen in dit boek, dat zich afspeelt tegen het decor van de Franse Revolutie. De wereld is een schouwtoneel, maar de lezer van ”Het zesde bedrijf” geniet het voorrecht achter de coulissen te kijken, waar mensen hun maskers hebben afgezet, hun korset losgeregen.

De naam P. F. Thomése verscheen aan het literaire firmament toen de schrijver in 1991 de grote AKO Literatuurprijs kreeg voor zijn debuutbundel ”Zuidland”. Tot dat moment had nauwelijks iemand van hem en zijn verhalen gehoord. Michel van der Plas was –met de biografie ”Mijnheer Gezelle”– al bijna definitief als winnaar aangewezen, toen een deel van de jury op het laatste moment van gedachten veranderde. Dat kleine schandaal betekende voor Thomése de doorbraak naar het brede publiek.

Na ”Zuidland” publiceerde hij een roman en een bundel met twee novellen. Nu ligt er de roman ”Het zesde bedrijf”. Opnieuw zoekt Thomése inspiratie in de historie – wars als hij is van de autobiografische literatuur die heden ten dage zijn duizenden verslaat. Zijn heldin, Etta Palm, beleeft de woelige dagen van de Franse Revolutie. Wist ze zich in de hofkringen van Versailles te handhaven als maîtresse van diverse hooggeplaatsten, na de omkering van alle machtsposities stort ze zich in de politiek. Ze vecht voor vrouwenrechten, weet aan alle kanten vertrouwen te winnen, maar is ook gevoelig voor de klank van het geld. Geen wonder dat ze uiteindelijk een soort dubbelspionne wordt, hoewel zelfs dat veel minder voorstelt dan de klank van het woord doet vermoeden.

Schijnvertoning
Thomése geeft een realistisch beeld van een roerige periode uit de Franse geschiedenis. Mensen bedriegen elkaar en worden bedrogen, niemand weet écht wat hij aan het doen is. Mannen schreeuwen over oorlog, geëmancipeerde vrouwen als Etta over burgerrechten, en ondertussen houdt iedereen vooral zijn eigen belang in het oog. Schijn is werkelijkheid, werkelijkheid is schijn. Na de vijf bedrijven van het klassieke drama volgt de ontmaskering: het zesde bedrijf.

Van alle mensen die op Thoméses rad van fortuin omhoog en omlaag bewegen, is er niemand die werkelijk vat heeft op zijn eigen leven. Ook Etta niet. „Haar hele leven had Etta het gevoel gehad naast de dingen te leven, erlangs. Ondanks al haar routine en handigheid was het haar altijd op het nippertje ontgaan waar het werkelijk op aan scheen te komen, zodat ze bij alle brille en vertoon, bij alle opwinding en levendigheid toch steeds een leegte had ervaren. (...) Het gaf haar de indruk dat haar leven lang bij een schijnvertoning was gebleven, een rol die ze moest spelen omdat ze niks beters had dan haar aangeleerde vaardigheden. Haar leven een geheim waar ze zelf buiten werd gehouden.”

Met humor weet Thomése de beweegredenen van Etta neer te zetten, onbeschaamd, maar ook heel menselijk. Die lichte toon, dat „montere pessimisme” –zoals Thomése het zelf ooit noemde– verhult echter een uiterst sombere kijk op het bestaan. De auteur maakt de dingen vooral niet mooier dan ze zijn, illustreert uitvoerig en realistisch de vergaande losheid van zeden tijdens de Franse Revolutie, schuwt geen vloeken en ander grof taalgebruik. Dat maakt dit boek voor mij onverteerbaar.

Thomése beschouwt het leven als schijnvertoning. Zijn missie is argeloze lezers de ogen te openen. Maar als het doek is gevallen, blijven ze met lege handen achter.