Titel: Grenzeloos
Auteur: Elma Smit-van Wuijckhuijse
Uitgeverij: Mozaïek/Boekencentrum
Zoetermeer, 1999
Pagina's: 48
ISBN 90 239 9012 9
Prijs: ƒ 17,50

Fum van den Ham schrijft levensverhaal vol hoogten en diepten

Woorden vormen droevig kleinood

Soms spreekt een gedichtenbundel je zo aan dat je er niet los van kunt komen. Zo verging het mij met de bundel ”Op voeten van tijd en verlangen” van Fum van den Ham. Geboeid heb ik deze verzen gelezen en herlezen, om er vervolgens weer naar te grijpen en ze nog eens te lezen.

Niet dat ik er nu bepaald blij van werd. Daarvoor is de inhoud te geladen en neemt de tragiek een te grote plaats in. Maar hoe zuiver en klaar zijn de inzichten en gedachten in deze bundel geformuleerd. En hoe zorgvuldig is er met eigen emoties omgesprongen. Neem bijvoorbeeld het vers ”Afstamming”.

„Het verdriet
zetelt
in het hoofd
vlak boven de ogen
als een wijd veld van
verlatenheid

Het verdriet
groeit
in de hersenen,
stam en
schors –

Er groeit een
boom van verdriet
in mijn hoofd,
wijd vertakt.”

Het weergeven van gevoelens in dergelijke bewoordingen is een gave, die Fum van den Ham in rijke mate bezit. Want dit zijn niet zomaar wat zinnen die aaneengeregen een vers moeten vormen (zoals helaas maar al te vaak gebeurt). Nee, hier heeft elk woord een functie en tezamen vormen ze een droevig kleinood dat niet alleen ontroert, maar je ook verwonderd af doet vragen: wie is de vrouw achter dit vers?

Fum van den Ham introduceert deze bundel met de woorden: „Onvergetelijk en liefdevol blijft de herinnering aan mijn medepatiënten in ”Endegeest” (Oegstgeest) 1969, 1970, 1971.” Dit verklaart al veel en maakt tevens duidelijk dat de schrijfster weet waar ze het over heeft. Ze spreekt met kennis van zaken, hoe verdrietig die dan ook mogen zijn. Ze kent de wereld waarover ze schrijft, omdat ze zelf deel uitmaakte van die wereld.

„Hier, waar mijn naam
in drie- of achtvoud is geschreven
op efficiënte formulieren

Hier waar mensen huilen
als wolven of als kinderen,
hier waar ik op de grond
dicht bij de aarde zit.
Hier waar ik zwijg,
hier waar ik heimwee heb
en wakkerschrik in de nacht.

Hier waar de mensen hun eigen gebaren zijn.”

Tragiek
In deze bundel schrijft Fum van den Ham haar levensverhaal vol hoogten en diepten, pijn en verdriet, dromen en verlangen. Maar zij blijft niet bij dat eigen verhaal stilstaan, haar horizon reikt verder. Anders gezegd – en nu citeer ik de introductie: „Telkens wordt in de expressies van haar eigen verhaal weer ”het verhaal van de mens” transparant. Zo persoonlijk als ze schrijft, zo exemplarisch schrijft zij ook.”

Fum van den Ham hanteert geen rijmschema of bestaande vormgevingen, toch is datgene wat zij schrijft voluit poëzie die, door het juiste woordgebruik, grote zeggingskracht heeft.

Nogmaals: blij werd ik niet van deze verzen, daarvoor is de tragiek te groot en zijn de geestelijke zekerheden te vaag. Niettemin blijf ik het een uitzonderlijke bundel vinden die diepe indrukken nalaat.

Grenzeloos
Elma Smit-van Wuijckhuijse, die eerder onder de naam Elma Griffioen-van Wuijckhuijse diverse romans, kinderboeken en gedichtenbundels schreef, produceerde een nieuwe bundel, getiteld ”Grenzeloos”.

„Achter de grenzen van mijn weten en begrijpen,
achter de grenzen van ”je weet wel waar vandaan”
ben ik een vreemde tussen vragende gezichten
en spreek ik woorden die haast niemand kan verstaan.”

Elma Smit, die in het verleden heeft bewezen een gaaf gedicht te kunnen schrijven, komt in deze bundel ook weer goed uit de verf. Zij weet door middel van woordkeus en vormgeving haar gevoelens op een juiste manier op de lezers over te brengen.

Dat ze zich tot de grenzen van haar eigen wereldje beperkt, is een keus die ze zelf bepaalt, al zou het misschien ook wel eens raadzaam zijn die grenzen te verleggen om op een andere manier 'grenzeloos' bezig te zijn.

Al met al heb ik van deze bundel genoten. Elma Smit schrijft gevoelige en zuivere poëzie met een duidelijke boodschap. De foto's van haar man, Martin Smit, zijn volledig op de inhoud afgestemd. Samen vormen poëzie en fotografie in deze bundel een fraai en harmonieus geheel.