Eckart zur Nieden laat sekteleven onbekritiseerd

Macht, winst, misdaad

Langs de Duitse Autobahn wordt het levenloze lichaam van een jonge psycholoog gevonden. Over het waarom van de moord tast de recherche vooralsnog in het duister. Alleen de relatie van de psycholoog tot de sekte van De Overwinnaars roept bij de afdeling Moordzaken vraagtekens op. Het is het begin van een reeks verwikkelingen in ”De Sekte”, een roman die de lezer voert naar het schimmige gebied van religieuze manipulatie door een paar gewetenloze lieden.

Nee, we hebben het niet over een Havank of over de nieuwste Baantjer, maar over een spannende roman van de verder onbekende Duitse auteur Eckart zur Nieden, vertaald door Evert Kuijt. De oorspronkelijke titel is ”Die Überwinder”, De Overwinnaars. Dat is de naam van de sekte die als decor van een geraffineerd machtsspel dient. Maar er zit meer in die Duitse titel. Uiteindelijk is het de waarheid die de leugen overwint. Dan hebben we het over andere Overwinnaars. Jammer genoeg komt die dubbele betekenis niet terug in de titel die voor de Nederlandse vertaling is gekozen, ”De Sekte”.

Schermutseling
Die titel dekt de lading niet. De roman is uitgegeven door Den Hertog. De combinatie van zo'n titel en deze uitgever suggereert op z'n minst een frontale aanval op de sekte als een religieus kankergezwel. Maar die aanval is niet meer dan een schermutseling in de marge. De auteur laat de lezer even in het hart van een van beide sekteleiders kijken, broeder Volkmar. Hij wordt nota bene bepaald niet onsympathiek getekend.

De sekteleden die we in de roman tegenkomen, met uitzondering van de ene slechterik, zijn zeer toegewijd. Zij zijn evenzeer slachtoffer van de geestelijke manipulatie als de jonge psycholoog die levenloos langs de Autobahn gevonden wordt. Niet de theologische eenzijdigheid van De Overwinnaars wordt door Eckart zur Nieden aan de kaak gesteld, maar het duivelse machtsdenken en het platte winstbejag die van een wetenschappelijk experiment een gewetenloze misdaad met dodelijke gevolgen maken.

Onmogelijke romance
Het politieonderzoek naar aanleiding van de Autobahnmoord voert naar De Overwinnaars. Voor de weg van de werkloze pianist Karl Schildt geldt hetzelfde. In opdracht van een detectivebureau moet hij –vooralsnog om onduidelijke redenen– de grootindustrieel Thiedemann observeren. Hij wordt bij hem binnengesluisd als pianist en chauffeur. Al heel snel blijkt dat deze Thiedemann banden heeft met De Overwinnaars. Daar ontmoet Karl een toegewijd sektelid, Christina. Tussen hen beiden groeit een romance die gedoemd lijkt te mislukken, omdat ze in geestelijk opzicht zeer ver van elkaar staan. Karl ziet niets in het geloof en Christina gelooft heilig in de zuivere motieven van sekteleider broeder Tobias. Zijn liefde voor Christina motiveert Karl des te meer om deze broeder Tobias als een toneelspeler te ontmaskeren.

Daarmee zijn we terechtgekomen bij de derde verhaallijn van de roman. Eigenlijk is dat eerst maar een heel dun draadje, dat bij stukjes en beetjes door Eckart zur Nieden gesponnen wordt. Aanvankelijk heeft de lezer broeder Tobias leren kennen als een prediker die binnen de gereformeerde gezindte nog niet eens zo'n gek figuur zou slaan. Neem nu onderstaand citaat uit een van zijn 'preken'. De inhoud lijkt in eerste instantie boven iedere theologische verdenking te staan.

„Maar u, mijn broeders en zusters, u wilt niet onder het gericht vallen, dat deze goddeloze wereld tegemoet gaat. U wilt het uitschreeuwen in deze wereld: Keer terug! Laat u redden van dit verkeerde geslacht! Doe boete! God laat niet met zich spotten!”

Heel langzaam laat de auteur evenwel merken dat deze Tobias een Judas is, helemaal niet zo zuiver en rechtzinnig is als je uit bovenstaande frasen zou kunnen opmaken. Maar bijna tot het laatst blijft onduidelijk welke relatie de bedrieger Tobias heeft met de geniale wetenschapper Böttcher.

Spoedcursus per fax
Karl meent het echt met Christina. Daarom besluit hij meer te weten te komen over het christelijk geloof. Een prachtig initiatief natuurlijk, hoewel het vreemd is dat hij daarin de Bijbel over het hoofd ziet en zich wendt tot een christelijke collega-musicus. Die geeft hem per fax een vijfdelige spoedcursus catechese, stukken die cursief in de roman zijn opgenomen. Ze zetten Karl aan het denken. En in de laatste twee alinea's van de roman lijkt hij gewonnen te zijn voor het geloof. Hoe wezenlijk voor Karls geestelijke vorming die cursieve gedeelten ook mogen zijn, in de roman blijven het Fremdkörper, stukken die niet of nauwelijks ingepast worden in de plot. Ze spelen geen rol in de ontmaskering van broeder Tobias, ook niet in de ontknoping van de moordzaak. En Christina merkt pas heel laat dat Karl met deze zaken bezig is.

Christina komt in de roman ongetwijfeld het beste uit de verf. Zij verkiest haar geloof boven haar liefde voor Karl. Zij slaagt erin het geestelijk overwicht van broeder Tobias te breken als ze ontdekt dat hij een mooiprater is zonder inhoud. Dan is ze ook zo moedig om haar dwaalweg te erkennen. Karl blijft tot het laatst een Thomasfiguur. Zijn neiging tot het christelijk geloof is ook aan het slot nog maar schroomvallig.

Onbevredigd
Daarmee is ”De Sekte” een roman geworden die boeit vanwege de thematiek, die een gezonde dosis spanning geeft zonder grove taal of moreel ontoelaatbare scènes. Prima vakantielectuur dus.

De lezer blijft wel met een aantal onbevredigde zaken zitten: de tweede moordaanslag, nu op het terrein van de sekte, spot met alle wetten van de waarschijnlijkheid. De moordenaar, die er blijk van heeft gegeven even geniaal als fanatiek te zijn, laat zich wel heel erg gemakkelijk inrekenen. En de persoon van Thiedemann past niet helemaal in het stereotiep van de Duitse grootindustrieel. Maar de zomerzon maakt zelfs kniesoren vergevingsgezind.