T. S. Eliot

Een vrouwenvereniging zou een verkoping organiseren. T. S. Eliot schreef een aantal reizangen en dialogen, stopte ze in een musical met de pakkende naam De Rots en leverde zo een bijdrage aan kerkbouw en restauratie in Londen. De vorm mag aanvechtbaar zijn, de inhoud van ”De bouw van de kerk” is indrukwekkend.

Op strenge toon schetst de dichter, in zijn inmiddels beroemde vers libre, hoe de samenleving de kerk haar betekenis ontnomen heeft, en hoe de kerk zich dat heeft laten welgevallen. Iedereen die zich bezighoudt met de kerk van vandaag, zou dit door Jeroen Kummer vertaalde werkje moeten lezen. Het heeft in de 64 jaar van zijn bestaan nog niets aan actualiteit ingeboet.

Eliots ervaring met het City-gebeuren heeft hem een goed beeld gegeven van de macht van het geld. De City staat model voor wat Milton, in ”Paradise Lost”, duidt met Mammon. De City is rusteloos op zoek naar geldstromen, ruilt daarbij wijsheid in voor kennis, kennis voor informatie en beweegt zich „verder weg van GOD” en komt steeds „dichterbij het Stof.” (p. 13)

Werkers lijden aan de zinloosheid van het doen; werklozen aan het nietsdoen (dit zijn de jaren dertig!). De ”Rots”, die sprekend wordt ingevoerd, legt getuigenis af van de oorzaak. Men ontkent de „eeuwige strijd tussen Goed en Kwaad.” (p. 17) De zingeving is zoek.

Men bouwt zonder fundament en hoeksteen en dat stempelt deze generatie als niet behorend tot de „medeburgers der heiligen.” (p. 25) Er is oecumene, maar zonder te spreken over „de betrekkingen tussen mensen en GOD.” (p. 25) Men klontert samen om geld aan elkaar te verdienen, maar er is geen gemeenschapszin, en evenmin uitzien naar „de komst van de Vreemde.” (p. 35) De kerk is volslagen irrelevant, „...niet meer geacht... zelfs niet bestreden...” (p 49)

De mensen die zich van God afwenden, zijn heel druk: „druk bezig de volmaakte koelkast te ontwerpen / druk bezig een rationele ethiek uit te werken / druk bezig zo veel mogelijk boeken te drukken / geluk beramend en lege flessen wegsmijtend.” (p. 35) Late vruchten van de Rede. En na de aanbidding van de Rede komt het nieuwe: „...het lijkt of er iets is gebeurd dat nooit eerder gebeurd is... De mensen hebben GOD verlaten niet voor andere goden... maar voor geen enkele god... Behalve Woeker, Lust en Macht...” (p. 49)

Eliots boodschap is duidelijk. Onze tijd is als die van Nehemia, die een stad in puin moest gaan herbouwen. Wie bouwt als hij, in ootmoed, zelfopoffering, door het volmaken van de wil in de kracht van God, wendt zich af van de gouden ogen van de slang en ziet in aanbidding het Licht (p. 58-65).

Kummer heeft een goed leesbare vertaling geleverd, in aanmerking genomen dat Eliots dichtkunst vaak moeilijk te peilen is. Ook in dit korte werk proef je de grootheid van deze christelijk-modernistische gigant: hooggestemd, architectonisch strak, diepzinnig, moeiteloos bijbelse teksten verwevend in zijn typisch Angelsaksische ritmiek, à la Dachsels bijbelcommentaar. De uitgave is tweetalig en voorzien van enige verklarende aantekeningen. Zeer ter lezing aanbevolen.