Recensie door Miranda van de Vendel - 31 december 1998

Vergeten maakt elk
waanidee mogelijk

De 17-jarige Jantine Wijnja vertelt in haar prozadebuut “Pancake” het verhaal van twee zusjes, Julianne en Zaila. Het eerste deel van het boek giet ze in de vorm van 'foto's', die telkens weer een ander licht op Julianne en Zaila en op de verhouding tussen hen werpen.

De zussen hebben een heel verschillend karakter. Op de ene foto lijkt het alsof ze perfect met elkaar op kunnen schieten, terwijl een andere foto de vijandschap tussen hen in beeld brengt. Hun gedrag komt dan ook tegenstrijdig over. Al snel onthult de schrijfster dat Zaila niet meer leeft, maar Julianne het verlies van haar zus nog niet verwerkt heeft: Zaila duikt nog regelmatig in haar herinneringen op. Op de laatste foto blijkt dat Zaila zich verdronken heeft.

Dan volgt wat Jantine Wijnja “Het nooit vertelde verhaal van Zaila” noemt. Spoedig wordt de diepere betekenis van dit opschrift duidelijk: Zaila heeft nooit kunnen praten. Ze is een erg eenzelvig meisje en sluit zich steeds meer van de wereld af. De enige met wie ze contact heeft, is haar vijf jaar jongere zusje Julianne.

Totdat... Julianne zestien jaar wordt. Ze krijgt een verhouding met een man van 32, op wie ze niet eens verliefd is, maar die ze naar haar hand weet te zetten. Zaila weet dat ze Julianne nu los moet laten, maar kan dit niet. Ze kan het ook niet verkroppen dat Julianne net zo blijkt te zijn als al die mensen die het vermogen missen om zichzelf te zijn, om écht te zijn. Verder leven in deze wereld is voor haar niet mogelijk, want „het is óf liegen óf sterven”, en ze pleegt zelfmoord.

Eenzaamheid
Julianne gaat zich almaar schuldiger voelen over de dood van haar zus. Ze wordt hier zo door achtervolgd, dat ze steeds vaker en steeds ergere waandenkbeelden krijgt. Het meisje meent dat ze Zaila overal ziet, en raakt uiteindelijk psychisch volledig in de knoop.

In het laatste deel wordt de wrange plot van het boek duidelijk: Julianne heeft het hele verhaal verzonnen tegen de eenzaamheid. Ze is vergeten dat het allemaal niet echt waar is: Zaila heeft nooit bestaan. „Vergeten is de beste basis van liegen. Je zou er versteld van staan hoeveel je wel niet kunt vergeten. Vergeet het, en alle mogelijkheden staan weer open”. De betekenis van de titel heeft hier alles mee te maken: „Pancake is de basis van alles, dat weet je toch wel? Pancake is niet alleen je tweede huid, pancake is vergeten dat er een eerste huid wás”.

Pittig
Jantine Wijnja schreef zonder meer een psychologisch knap geschreven boek, haar leeftijd in aanmerking genomen. “Pancake” is voor veel van haar leeftijdgenoten evenwel aan de pittige kant. Iets ouderen die van het psychologische genre houden, zal het meer aanspreken. De spanning wordt goed opgebouwd en de ontknoping is verrassend. Toch zijn er verschillende dingen die me minder bevallen. De talrijke vloeken, de losse opvatting over het aangaan van relaties en het profane gebruik van het begrip heilig avondmaal (blz. 19) doen afbreuk aan de inhoud van het boek. De wat rommelige zinsbouw en de lange zinnen nodigen misschien niet direct uit tot lezen, maar ze typeren wel goed de gemoedstoestand van de hoofdpersonen.