Rosita Steenbeek blijft niet aan de oppervlakte steken

Zoektocht in het oude Rome

Luther vond in Rome weinig meer dan grootheidswaan. Zwaar gedesillusioneerd keerde hij terug naar de Duitse landen. En toch… Rome fascineert. Niet zozeer door de oude man die meent de opvolger van Petrus te zijn. Niet door het wervelende verkeer of de straatjes waar bijna nooit zonlicht op het plaveisel valt. Maar door de geschiedenis van bijna heel de menselijke beschaving die hier voor het oprapen ligt. Elk straatje ligt vol verhalen, laag op laag. Rosita Steenbeek is er thuis. Dat bewijst haar jongste boek ”Thuis in Rome”.

Rosita Steenbeeks debuutroman was wat mij betreft een misser. Maar als we ”De laatste vrouw” (1994) even vergeten, treedt ze naar voren als een jonge auteur die beeldend weet te schrijven en de lezer meevoert in de handelingen. ”Schimmenrijk” (1999) bijvoorbeeld boeit niet alleen door het verhaal: een Italiaanse grafrover schendt eeuwenoude Etruskische graven uit diepe eerbied voor deze pre-Romeinse beschaving, omdat hij vindt dat de Italiaanse autoriteiten verkeerd met dit culturele erfgoed omgaan. De roman dwingt de lezer na te denken over de ernst van en onze houding jegens de dood. Toch wel een beetje dankzij ”Schimmenrijk” heb ik de afgelopen zomervakantie een Etruskische necropolis in Toscane bezocht. Blijkbaar inspireert het lezen van Rosita Steenbeek.

Verhalen in lagen
Dat is wat mij betreft ook het geval met haar jongste boek, ”Thuis in Rome”. Het is geen roman, geen verhalenbundel, geen reisliteratuur. Wie zich niet het hoofd breekt over het genre waarin het boek thuishoort en zich gewoon laat meenemen naar Rome, raakt vanzelf geboeid door wat hij allemaal tegenkomt. Want anders dan in een doorsnee reisgids over Rome, ontdekken we in dit boek van Rosita Steenbeek het andere Rome. Eigenlijk had de titel ook ”Thuis onder Rome” kunnen zijn. Want de verhalen die worden verteld liggen inderdaad laag op laag.

Uitgaande van het smalle straatje waarin de schrijfster woont, gaat zij op zoek naar het verleden van die plek. Op de binnenzijde van de cover krijgt de lezer een reconstructie te zien van dat stukje Rome van 2000 jaar geleden. Als Nederlandse Romeinse onder de gewone Romeinen laat Rosita zich door een restauranteigenaar meenemen naar de kelder, waar nog een deel van het theater van Pompeius te zien is. „Waar zijn we hier? Was dit vroeger ook een gang? Staan we op de tribune? In de kleedkamer? De tempel van Venus? Verdwaald in het theater van Pompeius.”

We maken kennis met de autochtone inwoners van oud Rome. We beleven hun politieke onvrede. We volgen discussies over de vraag of de brand van Rome wel of niet door Nero is gesticht, dialogen over het geloofsleven van keizer Constantijn en over de mystieke rust in een augustijner nonnenklooster.

Liefde voor mystiek
Al met al wordt er in ”Thuis in Rome” veel gesproken en nagedacht over het geloof en de beleving ervan. Het is opmerkelijk dat Rosita Steenbeek –telg uit een oud predikantengeslacht en naar eigen zeggen „een puriteinse calvinist die van de beeldenstormers afstamt”– sterk aangesproken wordt door de rooms-katholieke geloofsbeleving en met name door de mystiek. Zo voert zij hele gesprekken met een augustijner non, met een Vlaamse priester en een Romeinse pastoor.

Ook in ”Schimmenrijk” is religie een motief, maar dan meer gericht op de Etruskische dodencultus. Nu laat Rosita Steenbeek ons meer in het hart kijken. Haar gereformeerde achtergrond trapt zij niet ver van zich af. Het is alsof zijzelf het tastbare voorbeeld van een samengaan van gereformeerd protestantisme en rooms-katholicisme wil zijn. Gevoel en beleving vormen als het ware het instrumentarium; het dogma is van geen belang voor haar. Kerkelijke verschillen relativeert zij.

”Thuis in Rome” is het zelfportret van een zoekende ziel door de krochten van vergane glorie –het theater van Pompeius, Domus Aurea– en langs mensen van vlees en bloed. Haar mensvisie is zeer positief. Of het nu de dakloze Luigi Pirandello, een willekeurige taxichauffeur of de restauranteigenaar Benito is, Rosita weet in hen de goede dingen te vinden en te waarderen. Genoeg stof om eens een stevige boom over op te zetten met de auteur. Een boom aan de Tiber.

Zoekende
Luther vond er weinig meer dan grootheidswaan. Rosita Steenbeek heeft er eenvoudige Romeinen gevonden bij wie zij zich thuis is gaan voelen. Toen Luther Rome bezocht, was hij zoekende. Hij vond er niets dat hem de vrede met God en de rust voor zijn ziel kon verschaffen. Hij voelde zich er niet thuis. Ook Steenbeek is zoekende. Maar groeide Luther steeds verder af van de kerk van Rome, Steenbeek leunt juist tegen de moederkerk aan. Een boeiend boek, dat in geen enkel vakje is te plaatsen.