Mislukte zoektocht naar het geluk

Eigenlijk is de spanning er al lang af; niet Oscar van den Boogaard maar Karel Glastra van Loon won de Generale Bank Literatuurprijs. Toch richt ik de schijnwerpers op de roman ”Liefdesdood” van eerstgenoemde, omdat het mislopen van een prijs niets hoeft te zeggen over de kwaliteit. En hoewel ik het oordeel van de jury over de verrassendheid en briljantheid van het boek niet deel, moet ik zeggen dat het technisch goed in elkaar zit.

Oscar van den Boogaard (1964) debuteerde in 1990 met ”Dentz”. Sindsdien zijn nog enkele romans van zijn hand verschenen, onder meer ”Fremdkörper” en ”De heerlijkheid van Julia”. De gelijkenis van ”Liefdesdood” met laatstgenoemd werk is opvallend. In beide boeken staat de zoektocht van een vrouw naar het geluk centraal. Het huwelijk wordt door haar als verstikkend ervaren, omdat de echtgenoot naïef en hondstrouw is en niet meer van het bestaan verlangt dan de aanwezigheid van vrouw en kind(eren). De vrouwen daarentegen zijn onrustige naturen, die op zoek gaan naar het ware geluk maar het niet kunnen vinden.

Koelheid
In ”Liefdesdood” gaat het voornamelijk om het echtpaar Paul en Oda, hun dochter Vera en Emile, een collega van Paul. Het huwelijk van Paul en Oda is niet zo goed. Afstandelijkheid en koelheid vieren hoogtij. Oda zoekt dan ook toenadering tot Emile, op wie ze verliefd is. Op een gegeven moment besluit ze bij hem in te trekken. Dan verdrinkt dochter Vera in het zwembad van de buren. De schok is enorm. Beide ouders verwerken het verdriet op hun eigen manier. Paul gaat als beroepsmilitair een tijd in de tropen dienen. Oda zoekt in die periode weliswaar weer contact met Emile, maar durft niet meer bij hem in huis te gaan wonen. En Emile wacht sinds het ongeluk elke dag van zijn leven op Oda. „In zijn fantasie leefde hij het leven met Oda verder en hoopte dat op een dag de gedroomde tijd werkelijkheid zou worden, een werkelijkheid die zijn mislukte leven liet trillen aan de horizon.”

Als Paul terugkeert uit de tropen, richt zijn vrouw de kamer van hun overleden dochter in, zodat hij daar kan slapen. Overduidelijk laat ze merken „ik hier, jij daar in jouw eigen begrenzingen.” Pas als er brand uitbreekt bij de buren –wat Oda als een soort rechttrekking van het haar aangedane 'onrecht' ziet– vindt er enige toenadering plaats tussen beiden. Bovendien komt de logé van de buren tijdelijk bij hen wonen en daarin vinden ze beiden afleiding, zodat de spanningen afnemen. Als het meisje naar haar eigen ouders teruggaat, zoekt Oda Emile weer op, hoewel ze „door de dood al gescheiden zijn.”

Passiviteit
Mislukking loopt als een rode draad door het boek. Het zijn voornamelijk de 'mislukte' levens en de passiviteit van de personen die de verstikkende laag van de roman vormen. Oda ziet haar eigen leven als een gemiste kans. Ze heeft een sterk minderwaardigheidsgevoel en kan geen 'mantel der liefde' verdragen omdat ze die voor haar gevoel niet waard is. Ze is op zoek naar een voor haar onmogelijke combinatie: begrensd, autonoom en gelukkig. Ze slaagt er niet in die te vinden. Haar kind Vera beschouwt ze als een tweede kans op geluk. Tegelijkertijd zoekt ze haar heil bij Emile. Paul ziet dat Oda zich van hem verwijdert, hoewel hij verwoede pogingen doet om haar aan zich te binden. Machteloos moet hij toezien dat ze geen resultaat hebben.

”Liefdesdood” grijpt de lezer bij het begin gelijk in de kraag. Het overlijden van Vera en de gevolgen voor haar ouders zijn aangrijpend verwoord. Ook technisch zit de roman goed in elkaar; vooral de perspectiefwisselingen beheerst de schrijver goed. Vanuit elke persoon wordt de situatie duidelijk beschreven. Toch is er wel wat af te dingen op het werk. De sfeer is onchristelijk, vooral wat betreft de aanwezige vloeken en de levensvisie. Neem daarnaast de uitzichtloosheid en de passiviteit van de personages, en je hebt het gevoel dat je een standaard 20e-eeuwse roman leest. En die ervaring vind ik bepaald niet vernieuwend; het oordeel van de jury over de verrassendheid en briljantheid van de roman kan ik daarom niet delen.