Middeleeuwse hofintriges

Terwijl op 19 november 1421 het water begint te wassen, verblijft Goede van Standhazen in de torenkamer van een halfverwoest Oosterhouts kasteel. Het is in de dagen van de Sint-Elizabethsvloed dat Goede als een bezetene schrijft over haar voorgeslacht: over haar steenrijke overgrootvader Willem van Duvenvoorde, een van de bekendste, maar nu vergeten namen uit de veertiende eeuw, en over Clemeynse, zijn bastaarddochter.

De historische roman ”Schaduw van de avond” van schrijfster Eva Bentis –pseudoniem van Joke Meijer (1951)– beoogt een verantwoord beeld te geven van de late Middeleeuwen, met de opkomst van het individu als voorbode van de Renaissance. Het is ook een verhaal over hartstocht en haat en leven en dood (er is niets nieuws onder de zon). Een prestigieuze onderneming!

Als bastaard geboren kon Willem van Duvenvoorde niet erven. Toch overleed hij als rijkste man van zijn tijd. In de roman wordt zijn levensverhaal verteld door zijn achterkleindochter Goede, die als historisch personage en als verteller optreedt. Tevens wordt het leven van bastaarddochter Clemeynse ontvouwd.

Generaties
Langzamerhand geeft verteller Goede het geheim dat de levens van Willem en Clemeynse heeft beheerst, prijs. Staat Willem van Duvenvoorde nog volop in de Middeleeuwen, in Clemeynse tekent zich het verval van dat tijdperk af en in achterkleindochter Goede gloort het individualisme van de Renaissance al. Verteller Goede, over wie de lezer overigens nauwelijks iets te weten komt, schrijft over hofintriges, het leven in kastelen en op het land, riddereer en bastaardij, kuisheid en ondeugd, ketterij en godsdienst.

Het verhaal speelt zich hoofdzakelijk af in de grensstreek tussen het graafschap Holland en het hertogdom Brabant. Clemeynse en Goede bewegen zich in het schimmige gebied waar Willem van Duvenvoorde zijn macht uitbreidt. Willem wordt rijker en rijker en sluit zijn ogen voor jaloerse edelen, die het moment van wraak afwachten. Tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten zien ze hun kans schoon en ontnemen ze Willem zijn Hollandse bezittingen.

Verbeelding
De voor een deel middeleeuwse items en het 20e-eeuwse taalgebruik vormen naar mijn idee een spanningsveld dat inbreuk maakt op de Middeleeuwenfictie. Een verantwoord beeld geven van een periode als de Middeleeuwen lijkt een te grote opgave voor Bentis, hoewel haar roman ongetwijfeld goed gedocumenteerd is. Het laatste woord blijft voor wat die periode betreft –zowel voor schrijvers als voor wetenschappers– aan de verbeelding. Misschien is dat maar goed ook.