In de schaduw van de kathedraal

Het jaar 1000 nadert. De kerken zitten vol met mensen, omdat zij de illusie hebben dat zij daardoor het oordeel enigszins kunnen verzachten. In deze tijd speelt zich de roman ”In de schaduw van de kathedraal” af. Een dergelijke jaarwisseling ligt ons nog vers in het geheugen. Met dit verschil: van zulke volle kerken kunnen we nu niet spreken.

De geestelijkheid profiteert van de situatie. Volgens de schrijfster Christine Schneider beginnen de kerken het jaar 1000 met een goedgevulde kas en mede hierdoor ontstaat de kathedralenkoorts. Schneider gebruikt dit historisch kader als bedding voor haar fictieve verhaal.

Ik vind zo'n historisch kader een beetje gevaarlijk, omdat er altijd wat op aan te merken valt. Is die piek van kathedralenbouw goed gedateerd en is die oorzaak wel historisch betrouwbaar? En als zij beweert dat „de middeleeuwers intens religieuze mensen waren”, bezigt ze een standaarduitdrukking wat de Middeleeuwen betreft, maar ik heb er altijd moeite mee. Dat de 'gemiddelde' mens toen nog minder individualistisch optrad en de goegemeente volgde die trouw de godsdienstige plichten vervulde, zegt voor mij niets over het „intens religieus” zijn van de mens. Vorm staat soms heel ver van de inhoud af; dat is zelfs een van de belangrijkste motieven van deze roman.

Christine Schneider heeft vijftien jaar als zendelinge gewerkt in Oostenrijk. Ze is zowel in de Middeleeuwen als in de geschiedenis van het christendom in Europa geïnteresseerd. Een gevolg van deze combinatie is de roman ”In de schaduw van de kathedraal”. Ze woont nu met haar man in de Amerikaanse staat Washington.

Verhaallijnen
De roman heeft twee verhaallijnen. Een afwezige vertelinstantie laat ons met verschillende mensen meeleven. De belangrijkste hoofdpersoon is Andrew, een kopiist met de bijzondere eigenschap dat hij niet spreekt. 'Bij toeval' stuit hij tijdens zijn kopiistenwerk op een bijbelse passage die op de zaligheid door het geloof wijst. Zijn twijfel aan de juistheid van de rooms-katholieke leer wordt ook gevoed door de houding van de geestelijke leiders; zij baden in weelde terwijl zij de armen aan hun lot overlaten en het gewone volk met gesels van regels om de oren slaan. De plaatselijke bisschop gaat over lijken om onder het mom van Gods eer een kathedraal te laten bouwen die alle andere aardse gebouwen ver achter zich laat.

Andrew moet naar Milaan om een wereldse bouwmeester aan te trekken voor dit project. Op die reis komt Andrew in aanraking met 'ketters' die voortdurend op de vlucht zijn omdat ze met de dood bedreigd worden. Als hij een terechtstelling van een 'ketter' meemaakt, wordt hij zich in één moment bewust van zijn verleden; ook zijn vader en moeder stierven op de brandstapel. De schok dwingt hem om te spreken met zijn medereiziger Georg (ook een heel boeiende romanfiguur). Hoewel Andrew zich sterk aangetrokken voelt tot dat geloof, vormen de woorden ”zekerheid” en ”genade” voor hem toch een grote barrière.

Aan het eind van de roman valt alle onzekerheid van hem af als hij moet kiezen tussen het leven en de terugkeer tot de kerkelijke leer aan de ene kant en de dood en de zekerheid van de verzoening door genade aan de andere kant.

Kloosterleven
De andere hoofdpersoon, Martin, de zoon van een metselaar, gaat een heel andere weg. Zijn vader ziet hem als zijn opvolger, temeer daar zijn andere zoon tijdens een bouw verongelukt is. Martin daarentegen gaat helemaal in het kloosterleven op en zet de familietraditie ervoor opzij. Hij aanbidt Andrew, zijn leraar, omdat die volgens hem de middelen heeft om God te behagen. Als Andrew hem die illusie ontneemt door hem te vertellen dat hij God nooit gevonden heeft in het klooster, maar dat Hij alleen in harten woont, verdenkt hij hem van ketterij. Hij zet de opkomende twijfel resoluut opzij en kiest voor de mening van de bisschop, die hij als Gods vertegenwoordiger op aarde ziet. Hij kiest voor de opoffering van het kloosterleven die de beloning in het hiernamaals van een hechtere basis voorziet.

Het is Christine Schneider gelukt over dit thema een heel boeiende roman te schrijven. Er bestaat al veel literatuur over dit thema, maar zij zet het thema op een frisse manier neer. Tijdens de eerste hoofdstukken voorzag ik een voorspelbare ontwikkeling, maar die verwachting kwam totaal niet uit. Op een boeiende manier leidt ze de lezer naar een onverwachte karakterontwikkeling van Andrew en andere bijpersonen. Ze is in staat de strijd om het licht van het Evangelie, die in de schaduw van de kathedraal plaatsvindt, boeiend en levensecht te schetsen en die thematiek weer onder het stof vandaan te halen.