Bidden met Guido Gezelle

Waarom houden mensen van Guido Gezelle? Hoe komt het dat er gretig gegrepen wordt naar verzen van een dichter die zijn geloofsovertuiging niet onder stoelen of banken stak? Toenemende verwereldlijking zou toch omgekeerd evenredig moeten inwerken op de belangstelling voor deze rooms-katholieke volksdichter, die ook onder protestanten verrassend geliefd is? Het tegendeel is het geval. Zelfs kon de emeritus hoogleraar taalkunde P. Thomas een bloemlezing van juist Gezelles religieuze poëzie het licht doen zien, getiteld ”Als de ziele luistert”.

De bloemlezing bestaat uit twee delen, die afzonderlijk worden ingeleid. De afdeling ”Biddenderwijs” bevat een selectie uit de gebedsgedichten van Gezelle. Het tweede deel bundelt religieuze gedichten in de ruime zin van het woord onder de titel ”Overwegen, mijmeren en belijden”.

Alle 84 uitgelezen gedichten worden van een trefzeker, kort commentaar voorzien, wat ongeveer een kwart van deze uitgave beslaat. De gedichten openen zich daardoor glashelder. Dat is bijvoorbeeld het geval in de boeiende analyse van het bekende gedicht ”Gij badt op eenen berg” en die van ”Hoort, 't is de wind”. Ook de verstechnische bespreking van een van Gezelles mooiste gedichten, ”Bezoek bij 't graf” werkt heel verhelderend.

Wel krijg ik het gevoel dat de samensteller een breder religieus gevoelen zoekt aan te spreken dan het specifiek christelijke, waarin Gezelle ademde. Wellicht onbedoeld geeft Thomas daarmee aan zijn verzameling die brede religieuze 'landingsbaan', die kenmerkend is voor het open, maar tegelijkertijd anonieme, spirituele klimaat binnen onze moderne cultuur.

Thuisgevoel
Gezelle zelf blijft fantastisch! Absoluut beminnelijk en aansprekend. Juist ook in zijn expliciet geloofsmatige lyriek. Gezelle weet een sterk thuisgevoel op te wekken bij lezers die in de omgeving van de Bijbel zijn opgegroeid. En datzelfde gevoel weet hij kennelijk ook wakker te roepen bij wie afscheid nam van het christelijk geloof of daar vreemd aan is. Dat zit hem in het feit dat Gezelle heel sterk Gods hand in de natuur ontwaart en bezingt. De dichter komt de Schepper overal tegen. In het water, de zon en de bloemen, zo blijkt uit deze selectie.

God heeft in Zijn schepsels allerhande 'inspreekpunten' voor Zichzelf achtergelaten. Heeft niet elk mens op een of andere manier een antenne overgehouden, ook binnen het postmodern gekleurde, religieuze klimaat van de 21e eeuw? En is het vervolgens niet enorm waar, dat door de bril van het Woord Gods de schepping inderdaad leest als een kostelijk boek, zoals artikel 2 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis zegt? Is dat ook wellicht niet de reden dat Gezelle zo breed en goed valt?

Vanzelfsprekend opereert Gezelle voor moderne lezers niet in elk vers even trefzeker. Men moet enigszins 'ingelezen' raken in zijn archaïsche taalgebruik. Tenslotte kan ook de rooms-katholieke spiritualiteit, wanneer die in bepaalde gedichten sterk domineert, een vervreemdende afstand scheppen tot niet-ingewijde lezers (bijvoorbeeld in de opgenomen Maria-verzen).

Niettemin is ”Als de ziele luistert” een kostelijk luisterboek voor de ziel. Kortom: een parel om op grijpafstand te krijgen. Tot bevordering van de religieuze meditatie. En tot bevordering van de literaire inspiratie!