Handig programma op cd-rom vertoont enkele kinderziektes

Hervormde kerkorde
beter toegankelijk

Het register van de losbladige Kerkorde der Nederlandse Hervormde Kerk is al jaren niet meer bijgewerkt. De gebruiker moet met behulp van de inhoudsopgave en eventueel een verouderd trefwoordenregister zijn weg vinden door honderden pagina's regelgeving van de kerk. Met de uitgave van de kerkorde, ordinanties en generale regelingen op cd-rom heeft uitgeverij Boekencentrum in één klap een einde gemaakt aan alle zoekproblemen.

Wie een tekst kan doorzoeken met behulp van de computer, bereikt meer dan een register hem ooit kan geven. Onder aan het scherm staat continu een witregel waarin de gebruiker op ieder moment een woord kan tikken om dat op te zoeken. Wie per vergissing of uit ongeduld twee of meer keer op enter drukt om de zoekopdracht uit te laten voeren, vangt bot. Het programma sluit zichzelf na een foutmelding af. De uitgever waarschuwt weliswaar in de handleiding voor dit probleem, maar het blijft onhandig.

Een scherm met gevonden treffers geeft aan in welke artikelen van de kerkorde, de ordinanties of de generale regelingen ze achtereenvolgens voorkomen en hoe vaak het woord voorkomt in elk afzonderlijk artikel. Dat laatste kun je lang niet altijd zien omdat daarvoor de omschrijving van het artikel vaak te lang is. Oftewel: het schermpje is te klein. Veel last bezorgt dit euvel trouwens niet, omdat de trefwoorden oplichten in de tekst. Je kunt een treffer uit de lijst kiezen –dat hoeft niet de eerste te zijn– en starten met lezen. Dat moet steeds aan het begin van het artikel en niet op de plaats waar het woord voor de eerste keer in het artikel oplicht. Bij een lang artikel met meer dan veertig leden kan dat lastig zijn.

Muis
Met knoppen onder aan het scherm kun je vooruit en achteruit bladeren door de treffers. Hoewel een muis volgens de handleiding strikt genomen niet noodzakelijk is, is het niet aan te bevelen alleen met behulp van het toetsenbord te bladeren. Dit vergt namelijk tien toetsaanslagen (negenmaal tab en eenmaal enter) per keer. Het is jammer dat de uitgever de pijltjestoetsen niet heeft benut. Ook is het met twee andere knoppen onder aan het scherm mogelijk vooruit en achteruit te bladeren door de kerkorde zelf, dus los van enige zoekactie.

Met behulp van hyperlinks kan de gebruiker tussen kerkorde, ordinanties en generale regelingen heen en weer springen. De functie zou nog sterker zijn geweest als de link met een verwijzing naar een bepaald lid van een artikel je ook direct daar bracht en niet zoals nu aan het begin van het artikel waarin dat lid voorkomt.

Met het programma is verder op een deel van een woord te zoeken. Kerk* levert alle woorden op die beginnen met kerk. Bijvoorbeeld: kerkenraad, kerkenraden, kerkelijk en kerkvoogden. De asterisk kun je overigens niet aan het begin of halverwege een woord gebruiken. Het programma kan op synoniemen zoeken. Of het ene woord of het andere woord moet dan voorkomen. Ook is een woord uit te sluiten. Wel predikant, maar geen pastor in één artikel.

Door woorden gescheiden door een spatie in te tikken, zoekt het programma naar artikelen waarin alle genoemde woorden gezamenlijk voorkomen.

Het programma maakt echter zijn belofte dat ook op vaste combinaties is te zoeken niet waar. Dat zou kunnen door woordparen tussen aanhalingstekens te zetten. Wie echter zoekt naar ”centrale kerkenraad” krijgt niet alleen de artikelen waarin deze combinatie voorkomt, maar ook alle artikelen waar kerkenraad en centrale gescheiden in voorkomen. Het zoekresultaat verschilt dus niet van het gewone combinatiezoeken met de spatie.

Uitleg
In principe staat de kerkorde in de nieuwe spelling. Bij het zoeken kun je van dat uitgangspunt echter niet voor 100 procent op aan. Naast preses komt bijvoorbeeld nog een paar keer praeses voor.

Wie eenmaal een scherm met zoekresultaten voor zich heeft, kan vervolgens beperkt zoeken. Jammer genoeg wordt nergens uitgelegd wat er dan precies gebeurt en hoe je de functie moet gebruiken. Waarschijnlijk zoekt het programma dan niet in de hele kerkorde, maar in de artikelen die reeds het resultaat zijn van een zoekactie. Maar waarom vult mijn pc bij deze functie zelf woorden in die ik helemaal niet intik en zet hij bijvoorbeeld voor diaken zelf het woord décharge?

Daarnaast is er een functie bewaren. Ook daarvan is volstrekt onduidelijk wat je ermee kunt. De zoekresultaten bewaren misschien? Maar hoe kun je die dan weer zichtbaar maken? „Identificeren?” vraagt het computerscherm. Wat is dat? Hierbij ontbreekt helaas de broodnodige uitleg.

De kerkordetekst kan rechtstreeks worden geprint, maar ook naar een bestand worden geëxporteerd, zodat de tekst ook in een tekstverwerker is te gebruiken. Dat is handig voor bijvoorbeeld scriba's die nog wel eens een formulier moeten invullen. Wie met de muis werkt en gebruikmaakt van het icoontje exporteren, kan echter alleen artikelen in hun geheel exporteren. Met de toetscombinatie CTRL-e is het ook mogelijk een gedeelte te selecteren en dat weg te schrijven. De handleiding vermeldt dit onderscheid niet en suggereert dat beide opties hetzelfde doen.

Volgende editie
De uitgever is voornemens over een kleine twee jaar een nieuwe editie uit te brengen. Daarop zal ook de toelichting op de kerkorde van dr. P. van den Heuvel staan. Ook het jaarboek en diverse kerkelijke formulieren zullen in de toekomst een plekje op de cd-rom krijgen. Met behulp van een notitiefunctie kan de gebruiker tussentijds zelf kerkordewijzigingen opnemen of andere aantekeningen maken.

De cd-rom met de kerkorde van de Hervormde Kerk vertoont weliswaar nog enkele kinderziektes. Die stellen de gebruiker echter niet voor onoverkomelijke problemen. Het installeren van het programma, dat draait onder Windows 3.11 of hoger, is een fluitje van een cent. Niet het minst vanwege de zoek- en de exportmogelijkheden is het programma een aanrader voor iedereen die regelmatig met de kerkorde werkt.