Historie christelijk gereformeerd Tholen beschreven

„Ootmoed voegt ons”

„Maar kind, maar kind, wat hebben die mensen toch begonnen, wat hebben ze toch gedaan, met u niet toe te laten.” Die woorden zijn volgens de nimmer uitgegeven autobiografie van Willem Baaij afkomstig van ds. H. Roelofsen, destijds verbonden aan de gereformeerde gemeente te Zeist. De toedracht laat zich raden. Broeder Baaij weet zich geroepen tot het predikambt. Maar als hij zich aanmeldt bij zijn kerkenraad, neemt deze zijn roeping tot dienaar des Woords niet over.

Uit deze en daarmee samenhangende gebeurtenissen ontstond de christelijke gereformeerde kerk in de stad Tholen. „Ootmoed voegt ons, geen vijandschap,” zo meldde De Saambinder van 28 februari 1929. Het bericht betrof de geboorte van de vereniging ”Vischstraat nummer twaalf” te Tholen. De leden behoorden oorspronkelijk tot de in 1906 ter plaatse tot openbaring gekomen gereformeerde gemeente. De ”samenkomst” groeide uit tot een kerk. Haar zojuist verschenen jubileumboek draagt de titel ”Uw naam bij elk geslacht doen kennen”.

In 1933 stelde de kerkelijke gemeenschap rond ds. W. Baaij de Kroon in kennis van het bestaan van een Vrije Gereformeerde Gemeente. In 1946 zocht en vond het inmiddels herderloze volk aansluiting bij de Christelijke Gereformeerde Kerken. De recent aangeboden uitgave sluit aan bij dat feit. Zij draagt als ondertitel: ”50 jaar Christelijke Gereformeerde Kerk Tholen.”

Ontstaan
Moeilijk valt na te gaan of het conflict van oudere datum rond het overlijden van moeder Baaij een rol speelde bij de weigerachtigheid van consulent en kerkenraad. Baaij zelf meent van wel. De auteur van het jubileumboek, A. Prins, deelt deze mening. „Het is vrijwel zeker dat er meer (zwaarwegender?!) factoren bij deze beslissing een rol gespeeld hebben.” Volgens Willem was moeders „ziel door de Heere verlost geworden.” En „de wetenschap kon dit niet overnemen.” Ing. J. H. Postema gaat in zijn publicatie ”De oestervisser van Tholen. Uit het leven en werk van ds. W. Baaij” uitvoeriger in op de kwestie.

Het is ondertussen maar goed dat niet ieder die in een soortgelijke situatie verkeert als destijds Baaij, vergelijkbare consequenties trekt. Stel dat slechts de helft van degenen die zich in de loop der decennia in kerken 'ter rechterzijde' hebben aangemeld voor het predikambt zo had gedaan. Dan zou het aantal afscheidingen nog groter blijken dan nu reeds het geval is.

De kerkgeschiedenis, zeker die der Afgescheidenen, Ledeboerianen en Kruisgezinden, kenmerkt zich door tal van merkwaardige, soms zelfs bedenkelijke voorvallen. Ons past na 70 jaar een mild oordeel over zulke gebeurtenissen. De huidige generatie zou er van moeten leren en haar verantwoordelijkheid verstaan. In elk geval heeft de Heere bewezen dat ons menselijk doen en laten Zijn genadewerk niet in de weg staat.

Historie
Reeds kort na het aantreden van Baaij onderkent de gemeente de behoefte aan de volle bediening van Woord en sacrament. Ds. M. Overduin, predikant van de oud gereformeerde gemeente te Dordrecht (van de zogenoemde federatie), bevestigt in 1931 ambtsdragers. Ds. C. de Jonge uit Kampen, een predikant uit hetzelfde kerkverband, gaat voor in de dienst waarin Baaij zijn jawoord geeft als predikant.

De voormalige oestervisser treedt in 1945 toe tot de Christelijke Gereformeerde Kerken. Hij verlaat zijn oorspronkelijke gemeente en neemt een beroep aan naar Alphen aan den Rijn. Een deel van de Thoolse Vrije Gereformeerde Gemeente volgt zijn vroegere voorganger in 1946. Overigens verlaat ds. Baaij, nadat hij ook nog de gemeente te Doorn heeft gediend, in 1960 het verband van de Christelijke Gereformeerde Kerken om met het grootste deel van zijn gemeente uiteindelijk toe te treden tot de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland.

Inzicht
De kerk van Tholen wordt na ds. Baaij gediend door ds. H. van Leeuwen (1946-1949), de eerwaarde heer L. Gebraad (1950-1953) en de predikanten P. van der Bijl (1954-1955), J. van Doorn (1958-1963) en A. G. Boogaard (1988-1996). Vanaf 1958 dienen de predikanten behalve Tholen ook de gemeente te Oud-Vossemeer. De uitgave bevat van elk der voorgangers een preek. Het boek blijkt een boeiend inzicht te bieden in de geschiedenis van de christelijke gereformeerde kerk van Tholen.