Stevige discussies over confessioneel of rechtsconfessioneel

Schets van hervormd Leersum

Na zijn promotie vorig jaar over de kerkvoogdijkwestie in Leersum is dr. C. Blankestijn kennelijk nog niet uitgeschreven over de hervormde gemeente in zijn geboortedorp. Het nu verschenen boekje ”God in Leersum” geeft een globaal overzicht van drie eeuwen lokale kerkgeschiedenis.

De hervormde gemeente Leersum ontstond in 1699 door afsplitsing van Amerongen. Leersum was destijds niet meer dan een boerendorp. Tachtig jaar later betuigen alle leden van de kerkenraad dat zij niet kunnen lezen.

Qua richting was Leersum gematigd orthodox. Aan het eind van de 19e eeuw openbaart zich enige spanning tussen kerkenraad en kerkvoogdij. Met name dominees die meer dan één gezang laten zingen, worden door de kerkvoogden niet op prijs gesteld. Dat loopt uit op het grote conflict tussen de kerkvoogdij en de hogere besturen in de periode tussen de beide wereldoorlogen. De kerkvoogdij trekt daarbij aan het kortste eind en Leersum, dat een tijd lang illegaal bediend was door een hervormd-gereformeerde godsdienstonderwijzer, schuift op naar links.

Vrouw in het ambt
Nadien zijn er in de kerkenraad nog wel stevige discussies over de vraag of men nu gewoon confessioneel of rechtsconfessioneel is. In ieder geval is men aanvankelijk tegen de vrouw in het ambt. Later komt dat anders te liggen, ook al doordat veel mensen van buiten zich in het dorp vestigen.

Thans is er sprake van een groeiende samenwerking in SoW-verband met de gereformeerde kerk. Gemeenschappelijke diensten op zondagavond, omdat zowel de hervormde als de gereformeerde avonddienst nog maar enkele tientallen kerkgangers trekt, verdwijnen echter na verloop van tijd.

Van een binding aan de leer van de Dordtse synode, die in de 18e eeuw nog uitdrukkelijk vermeld wordt, is nu in hervormd Leersum geen sprake meer, zo constateert de auteur aan het eind van zijn boek. Van tuchtoefening rond de avondmaalsbediening evenmin. Evenzo maakt men bij de kerkelijke huwelijksbevestiging geen probleem meer van gedwongen huwelijken en samenwonende paren.

Vrijzinnige bevindelijkheid
In zijn ”Woord vooraf” geeft de auteur een toelichting op de titel ”God in Leersum”. Fundamenteel daarbij is de vraag „of wij eigenlijk wel weten wie God is en derhalve ook of wij eigenlijk wel kunnen bepalen of Hij (Zij, Het) ergens wel of niet is.” Gods openbaring, de Bijbel, biedt daarvoor geen houvast.

Blankestijn gaat ervan uit dat mensen in Leersum vroeger en nu God hebben ervaren en door hun leven geprobeerd hebben inhoud te geven aan Gods presentie. Zoiets klinkt wel bevindelijk, maar het is dan wel een vrijzinnige bevindelijkheid. Gelukkig is er over Gods werk in Leersum meer te vertellen.