New Age lijkt van buiten wel mooi, maar is van binnen leeg

Een holle diamant of een hol vat?

”Het grote debat over New Age”, zo luidt de ondertitel van het boek ”De holle diamant”, waarin voor- en tegenstanders van New Age uit kringen van wetenschap, godsdienst, humanisme (onder anderen Hans Achterhuis), kunsten, literatuur, politiek, bedrijfsleven, journalistiek en ”trendwatching” (onder anderen Jan Kuitenbrouwer) aan het woord komen. De samensteller, Parool-redacteur Maurits Schmidt, dekt zich met de titel bij voorbaat in: New Age lijkt op een holle diamant, van buiten schitterend maar van binnen leeg.

Als New Age dan echter de nieuwe religie moet zijn, nu het christendom als bron van spiritualiteit „voor velen heeft afgedaan”, zou juist van die zijde fundamenteel weerwerk verwacht mogen worden. Nu zijn voornamelijk aan het woord afvallige rooms-katholieken, gedroste domineeszonen (Freek de Jonge en Jan Terlouw) en anderen, die in interviewvorm hun laatste restje religiositeit kenbaar maken. Laat ik daarom op voorhand zeggen dat wat mij betreft het lezen van dit boek geen enkele aansporing verdient. Pseudo-religieuze prut, meer is het niet. Na lezing van de interviews met de 'aanjagers' van New Age te onzent, Fritjof Capra en Marilyn Ferguson, is het me volstrekt duister gebleven wat de nieuwe religie inhoudt.

Prietpraat
De eerste schreef een boek, ”De tao van de fysica”, dat de geboorte inluidde van „tientallen boeken over natuurkunde en spiritualiteit en oosterse mystiek in de winkels, geschreven door natuurkundigen.” Overigens wordt mystieke ervaring gebaseerd op LSD-gebruik in deze bijdrage ook niet uitgesloten. De tweede schreef het boek ”De aquariussamenzwering”, waarin wordt betoogd dat „georganiseerde godsdienst vreugde en levendigheid aan de spirituele ervaring heeft onttrokken en dat de kerk een instituut is geworden, een gebouw, waar geld voor wordt gevraagd.”

Vraag me verder niet wat de basis en de inhoud is van „de echte spiritualiteit”, die hier wordt voorgestaan. Holle diamant. Leegte, allemaal leegte, zoals ijdelheid der ijdelheden vandaag heet. De aanhangers of bestrijders van New Age in dit boek komen ook niet veel verder dan wat vage quasi-religieuze prietpraat, of het nu Ronald Jan Heijn is, directeur-eigenaar van het Oibibio-centrum voor spiritualiteit („We gaan een heel geestelijke tijd tegemoet”, want op 5 mei 2000 staan de grote planeten in één lijn, „in het teken van de Stier”) of Roel van Duijn, fractieleider van de Groenen in Amsterdam („Nou ja, de gedachte aan reïncarnatie vind ik ook verfrissend”).

Krenten
Om lezing van dit boek overbodig te maken, geef ik een drietal krenten eruit door, die overigens weinig hebben uit te staan met New Age. Uit de vergetelheid, ofwel uit de omheining van de omslag van dit boek, moet in ieder geval worden gehaald dat dr. C. W. Rietdijk, natuurkundige en cultuurfilosoof te Bloemendaal, opmerkt dat beperking van de bevolkingsgroei noodzakelijk is. Omdat de natuur de laatste tijd, vanwege „de geneeskunde en de sociale voorzieningen”, niet meer zo selecteert, moet er gecompenseerd worden. Rietdijk wil wel een handje helpen bij de „genetische selectie.” Letterlijk zegt hij: „Het zou totaal onredelijk en immoreel zijn als er minder ruimte zou komen voor hoogstaande en begaafde mensen, omdat er wat ruimte voor de mongooltjes mogelijk was.” Of: pleeg abortus op kinderen die onder een negatief gesternte geboren worden. Hij kan zich „zelfs niet vagelijk verplaatsen in de mentaliteit van mensen die hier bezwaren tegen hebben.” De interviewer vraagt: „Eerst de mongooltjes, dan de criminelen. Wanneer ben ik aan de beurt?”

Aangrijpend
Prof. dr. H. M. Kuitert heeft „liever de Geest op bezoek” dan dat hij „allerlei vaagheden” van New Age bijvalt. Verder berijdt hij echter zijn stokpaardje dat alle godsdienst „van beneden” is en zegt hij niet te begrijpen waarom de Gereformeerde Bond niet op New Age inging: daar staan toch het „innerlijk” en de „bevinding en de geest” centraal! Hij verwijst in dezen naar Aleid Schilder („uit een scherpslijperige kerk als Artikel 31”) en ,in één adem daarmee, „ook meneer Ouweneel, die er tegenwoordig voor uitkomt dat het veel New Age-achtiger moet.” Zij hebben „de dorheid van hun manier van geloven ontdekt.” Ga er maar aanstaan!

En ten slotte Jan Terlouw, natuurkundige en voormalig politicus, zoon van de hervormd-gereformeerde ds. J. C. Terlouw, medeoprichter van de IZB. Op de vraag: „Vond u het jammer toen u van het geloof afviel?” antwoordt hij letterlijk: „Nee, heerlijk. Van lieverlee is het besef bij me doorgedrongen dat essentiële vragen niet te beantwoorden zijn.” Tegen zijn moeder, „die zonder enige angst is overleden”, zei hij eerder: „Moeder, je begrijpt niet hoe een opluchting het voor me is, dat ik geen dingen meer hoef aan te nemen waar ik geen aanwijzing voor heb, die niet waarschijnlijk te maken zijn. Heerlijk.” Tweemaal ”heerlijk”, tweemaal aangrijpend!

Openbaring
Ik zou de waarheid geweld aandoen als ik zei dat in dit boek helemaal geen positief tegengas tegen New Age wordt gegeven. Gegronde kritiek komt van twee rooms-katholieken. Antoine Bodar, de rooms-katholieke priester, is de enige die over Openbaring spreekt. „De Openbaring leert dat God Zich tot de mens heeft gewend. (...) Hij gaf Zijn Woord in de Bijbel. Lees je als christen het Oude Testament, dan zie je tal van opmaten naar de komst van Christus.”

En Rob Lubbers, ondernemer, broer van Ruud Lubbers, die zich „nog immer praktizerend en ook getuigend voor de katholieke kerk” noemt, vindt de groei van het individualisme maatschappelijk gezien een slechte zaak. Bij New Age is het ”eigen ik” vertrekpunt...

Of deze twee bijdragen echter voldoende stimulans betekenen om het boek aan te schaffen? ”De holle diamant” is een te schitterende titel. Hol vat zou ook kunnen.