Rechtvaardiging door het geloof

Calvijns pastorale toon

Bij uitgeverij Den Hertog te Houten verscheen een heruitgave van een viertal preken van Calvijn over de rechtvaardiging door het geloof. Zij zijn vertaald en ingeleid door dr. W. H. Th. Moehn, hervormd predikant te Aalburg. Hij is niet de eerste die een Nederlandse vertaling van deze preken uitgaf. Zij werden eerder opgenomen in een kleine bloemlezing uit het werk van Calvijn, van de hand van dr. D. J. de Groot, in 1953 te Utrecht door Bijleveld verzorgd.

Dr. De Groot meende wel dat hij de eerste was die de preken in onze taal uitgaf. Daarin vergiste hij zich echter. Want in 1604 verscheen er in Delft een boek met tien preken van Calvijn, „getrouwelijck verduyscht door I. Martini.” Welbeschouwd is de uitgave van dr. Moehn derhalve de derde die in het Nederlands uitkomt. We begroeten haar met grote instemming, om verschillende redenen.

Allereerst omdat we te maken hebben men een onderdeel van Calvijns theologie waarin hij doorstoot naar het hart van de Reformatie. De leer van de rechtvaardiging is immers te beschouwen als het artikel waarmee de kerk staat of valt. Luther heeft haar voor het eerst weer duidelijk in het licht gesteld. Op dit punt is Calvijn een leerling van de grote Wittenberger. Calvijn heeft hem ook de eer gegeven: dat Luther door God gebruikt is om het licht van het Evangelie weer op de kandelaar te plaatsen.

Bron
We zijn hier dus dicht bij de bron. Het is de vraag of latere ontwikkelingen in theologie en pastoraat niet op de een of andere manier deze nabijheid tot de oorsprong uit het oog hebben verloren. Het is van belang erop te letten dat het preken zijn waarin deze leer wordt verkondigd. Eigenlijk is de leer niets anders dan het gepredikte Evangelie zelf. Het maakt echter verschil waar men aan deze leer een plaats geeft.

Calvijn behandelt haar in zijn ”Institutie” op een manier die past bij de school. Dat geeft aan de leer een bepaalde vorm. Calvijn spreekt ook over de rechtvaardiging door het geloof in zijn bekende brief aan Sadoletus. Dan staat deze uiteenzetting in het teken van verweer of apologetiek. Wie deze brief leest, herkent de persoonlijke betrokkenheid van Calvijn. Hij schrijft dan als in een soort van autobiografie, zoals hij de rechtvaardiging heeft ervaren.

Pastoraal
In deze preken echter is Calvijn de leraar die tegelijk de herder is. De pastorale toon vanaf de preekstoel treft ons. Eenvoud en helderheid kenmerken de manier waarop Calvijn spreekt: „Wat is dus ”geloven”? Hetgeen ons vanuit Gods mond wordt voorgesteld met zo'n eerbied aannemen dat wij daardoor worden vastgehouden en alle twijfel bij ons uitgesloten is.” (blz. 33) Voor Calvijn vormen het Woord en het geloof een zekere eenheid. Het zijn onafscheidelijke zaken. Er zouden veel meer voorbeelden te geven zijn van de doorzichtige beknoptheid die Calvijn op de kansel weet te hanteren.

Het is te wensen dat velen dit boek van Calvijn ter hand zullen nemen, en zich laten onderwijzen inzake dit wezenlijke punt van het christelijk geloof. Men is dicht bij het hart van de Reformatie. Wat belangrijker is: men komt ook dicht bij het hart van het Evangelie zelf.

Bevoegd
Dit boek is van grote waarde (ik noem dit in de tweede plaats), omdat het een fraaie vertaling is, helder en duidelijk, zoals Calvijn zelf was. Zij komt van de hand van iemand die bevoegd is om dit werk te doen, omdat hij zich intensief met Calvijn, vooral als prediker, heeft beziggehouden. Moehns proefschrift heeft hem bekendheid gegeven, evenals een kritische uitgave van een serie preken van Calvijn zelf, naar een onuitgegeven handschrift.

De editie van deze vier preken wordt voorafgegaan door een heldere inleiding, waarin over de verschillende preekuitgaven informatie wordt gegeven. De preken blijken ook een directe betrokkenheid te hebben op de toenmalige situatie in Frankrijk, waar de Hugenoten hun strijd hadden te voeren. Daarover informeert dr. Moehn, zodat zijn toelichting een uiteenzetting bevat van Calvijns oordeel over het verzet dat op gang kwam in het land waaraan hij zijn hart verpand had. Deze toelichting in de inleiding ontleent vooral mede aan deze gegevens haar waarde.

De uitgave van het boek is ook de moeite waard. Het ziet er keurig uit en het is door een heldere letter en goede opmaak plezierig te lezen. Dit is geen bijzaak. Het past bij de stof die wordt geboden. We spreken de wens uit dat men het boek zal lezen en herlezen, zodat het kan werken in de gedachten en onder de zegen van de Heere licht kan verspreiden in de harten.